ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: میرزا جبار عسگرزاده در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۲۶۴ در شهر ایروان پایتخت کنونی ارمنستان که در زمان اتحاد جماهیر شوروی و قبل از جنگ جهانی اول یک شهر مسلمان نشین و جز خاک جمهوری آذربایجان محسوب می شد که طی جنگ به دست آنها افتاده است، چشم به جهان گشود. پدر و جد از اهالی تبریز بود، “عسگر بنا” پدر میرزا جبار باغچه بان برای کار معماری به ایروان رفته بود.
تحصیلات جبار به شیوه مکتبخانه ای بود. او در پانزده سالگی مجبور به ترک تحصیل شد و به حرفه های پدرش روی آورد. در ۱۲۸۴ به دلیل درگیریهای مذهبی، به زندان افتاد. در آنجا، هفته نامه ملانهیب و سپس ملاباشی را می نوشت و برای فروش به خارج از زندان می فرستاد. در دوران جوانی از خبرنگاران روزنامه های قفقاز و ازفکاهه نويسان روزنامه ملانصرالدين بود و مدتی نیز به مديريت مجله فکاهی لک لک در ايروان رسيد.
با آغاز جنگ جهانی اول و کشمکشهای خونین میان مسلمانان و ارامنه، و اشغال شهر ایروان بدست ارامنه ناگزیر به ترکیه مهاجرت کرد. در آنجا، ابتدا تحویلدار و سپس فرماندار شهر ایغدیر شد؛ ولی چندی بعد ناگزیر دوباره به قفقاز بازگشت و در ۱۲۹۷ در شهر نوراشین مدرسه ای تأسیس کرد که به علت آشفتگی اوضاع دیر نپایید.
در ۱۲۹۸ بر اثر شدت گرفتن خونریزیها در قفقاز و در جريان قحطی و بيماری، پس از فوت پدر و مادرش به طرف ایران و وطن خود تبریز راه افتاد و بالاخره پس از گريز از چنگال چند بيماری مهلک و قطع انگشتان پايش، به تبریز رسيد.
به واسطه روش ابتکاریش در تدريس، در سال ۱۲۹۹ به حکم رياست فرهنگ تبريز مشغول به کار شد. وی برای تدریس مواد گوناگون درسی، وسایل سمعی و بصری ساخت و کتاب الفبای آسان را برای تدریس فارسی به ترک زبانان بزرگسال نوشت.
باغچه بان تعلیم و تربیت زنان و کودکان را مهم می شمرد و به رغم مخاطرات موجود، پنهانی وبا همکاری همسرش “صفیه میربابایی”، به تدریس دختران در کلاسهای مخصوص پرداخت. وی، در این زمان، “جمعیت حمایت معلمین” و “جمعیت تئاتر” را تأسیس کرد و نمایشنامه‌های انتقادی، از جمله “حیات معلمین” و “اِرکک خالاقیزی” (دخترخاله نَر) را نوشت. از اولین آثار او برای کودکان داستانهای منظوم تورکی، قیزیللی یاپْراق (برگ زر اندود) و بایرامْچلیق (مژده رسانی عید) است.
وی در سال ۱۳۰۳ بنا به پیشنهاد رئیس فرهنگ آذربایجان کودکستانی در تبریز را تحت عنوان «باغچه اطفال» دایر کرد و به همان خاطر خود را باغچه‌بان نامید.
باغچه بان در ۱۳۰۳ در تبريز اولين مدرسه مختلط را در شرايطی ايجاد کرد که مردم کمتر حاضر بودند حتی پسران خود را به مدرسه بفرستند، چه برسد به آن که دختر و پسر در کنار هم تحصيل کنند. بين دانش آموزان اولين کلاس درس باغچه بان، سه کرولال هم بودند که وجود همين سه کرولال او را به فکر ايجاد مدرسه مخصوصی برای کودکان کرولال انداخت و در سال ۱۳۰۵ در باغچه اطفال کلاسی برای تعليم و تربيت کرولال ها تاسيس نمود. تا این که دکتر محسنی رئيس فرهنگ، اعانه باغچه اطفال را قطع کرد و باغچه بان مصمم باغچه اطفال را بدون دريافت اعانه اداره کرد . این کلاس جنب در کوچه انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسیس شد.
وی “الفبای دستی گویا” را، که در نوع خود در جهان بی نظیر است، بر پایه ویژگی صداها و شکل حرفها ابداع کرد. در این الفبا، بر خلاف بعضی الفباهای دستی دیگر، از یک دست استفاده می شد. این نشانهای دستی، ضمن اینکه کمک به لبخوانی بوده، وسیله‌ای برای تعلیم و اصلاح تلفظ نیز می باشد.
در سال ۱۳۰۷ که رياست فرهنگ با ابوالقاسم فيوضات بود، بر حسب تقاضای وی به شيراز رفت و کودکستانی در شيراز تاسيس کرد و در اين کودکستان پنج سال خدمت کرد.
او از سال ۱۳۰۷ چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد. یکی از کتاب‌های وی با عنوان «بابا برفی» توسط شورای جهانی کتاب کودک آن را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب شده است.
باغچه بان در سال ۱۳۱۲ به تهران آمد و دبستان کرولال ها را در تهران تاسيس کرد و در همان سال دستگاهی اختراع کرد که کرولال ها از طريق دندان وحس استخوانی قادر به شنيدن می شدند اين دستگاه پس از تکميل شدن به نام “تلفن گنگ” در اداره ثبت اختراعات به ثبت رسيد. در سال ۱۳۲۲ جمعيتی به نام جمعيت حمايت از کودکان کرولال را تاسيس نمود.
سرانجام ميرزا جبار عسگرزاده (باغچه بان) در روز چهارم آذر ماه سال ۱۳۴۵ در گذشت. ثمین باغچه‌بان، آهنگساز و نویسنده، یکی از فرزندان جبار باغچه‌بان است.
