ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: حدود و مرزهای جغرافیایی آذربایجان طبق اسناد باقی مانده آشوری، ایلامی، بابلی و… از جنوب کوه های قفقاز تا سرزمین کاسسی ها(کرمانشاه و لرستان امروزی) بوده است. یعنی در داخل ایران امروزی علاوه بر مناطق ترک نشین کنونی استان های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، زنجان، قزوین، همدان، قسمت هایی از استان های مرکزی و گیلان و… کل استان کردستان و قسمت های بزرگی از استان های کرمانشاه و لرستان نیز جزو آذربایجان بوده است. دیاکونوف در کتاب «تاریخ ماد» بر این نظر است که سرزمین تحت حاکمیت آتروپات زمان حمله اسکندر کبیر منطبق با مرزهای دولت ماننا بود و این سرزمین بعدها آذربایگان نامیده شد.(دیاکونوف، ص ۱۶۵)
در منابع قدیمی عربی، حدود جغرافیایی آذربایجان از شهر دربند در داغستان امروزی تا جنوب استان همدان امروزی آورده شده است.( دربندنامه،ص۲۵) همین محدود جغرافیایی در دوران خلفای اموی و عباسی تحت نام «مملکت آذربایجان» تحت فرمانروایی یک حاکم عرب اداره می شد.
بلعمی در «تاریخنامه طبری» در مورد حدود آذربایجان می‌نویسد: «اول حد از همدان گیرند تا به #ابهر و زنگان بیرون شوند و آخرش به دربند خزران و بدین میانه، هر چه شهرها است همه را آذربایگان خوانند … راه‌ها به آخر آذربایگان كه از آن جمله بلاد خزران شوند، گروهی برخشك و گروهی از دریا، كه از هر راهی دربند خوانند و به تازی باب گویند.»( بلعمی، ج 1، تهران، ص 529)
محمود کاشغری نیز در «دیوان لغات الترک» مرزهای آذربایجان را از قم تا دربند ذکر کرده است.
رحیم رئیس‌نیا بر اساس نوشته های تاریخی در “«آذربایجان در سیر تاریخ ایـران»، به نقشه‌ای اشاره می کند كه شریف ادریسی (493-560 ق) جغرافی‌دان و نقشه نگار مراكشی در حدود سال 549 ق كشیده است و كنراد مولر آلمانی در سال 1928 با الفبای لاتین آن را منتشر نموده است. به نوشته او، شریف ادریسی در نقشه‌ای كه كشیده، اراضی میان كوه‌های قفقاز و كر را – شروان – “آدری آذربایجان” (آذربایجان پسین و یا عقبی) و اراضی بین رودهای ارس و كر را “بقیه آردی آذربایجان” و آذربایجان كنونی ایران را ((بلاد آذربایجان)) نامیده است.(رحیم رئیس‌نیا، ج1، ص81)
«اوضاع سیاسی ولایت آذربایجان»(1793) تألیفpokovnik S.D. Burnasev( 1743-1824) از اولین آثار تحقیقی جدید در مورد حدود جغرافیایی آذربایجان می نویسد:«در وضعیت امروزی اراضی آذربایجان، از شمال که شروع کنیم به گرجستان چسبیده و در آنجا مناطق Kartli و kaxetiya را دارد، در سمت مشرق به دریای خزر و ولایت گیلان ختم میشود و در مسافتی نیم روزه از آنجا به عراق عجم در جنوب همدان ختم می شود از طرف مغرب با عثمانی هم مرز است.
