جمعه , مارس 29 2024
azfa

دکتر توحید ملک زاده: ترکان خلج، روستای خلج

گادتب: یک قسمت قابل توجه از ترکانی که از اعماق تاریخ نام و یاد و فرهنگشان تا به امروز به یادگار مانده است شاخه ای از ترکها می باشند که خَلَج نامیده می شوند. این گروه از ترکان به صورت گروهی در اکثر کشورهای آسیایی زندگی می کنند.

در ایران در غرب قم نامشان در منطقه خلجستان به یادگار مانده است. بخش خلجستان از دو دهستان دستجرد ( شهر دارای دانشگاه پیام نور)  و قاهان تشکیل شده است. این منطقه به ساوه چسبیده است. خلجها عمدتا در شهرهای تفرش، ساوه، اراک زندگی می کنند و در شهرهای دیگر نظیر اورمیه، فریدن، اردبیل، اراک و شازند، رزن همدان، ماکو، شوط، ماهنی شان، کلات، شهریار، صفاشهر شیراز، کنگاور، صایین دژافشار، هریس،سالیان و …  نام روستاهایی به نام خلج وجود دارد. نام کوههای جنوبی مشرف به مشهد نیز خلج می باشد. بسیاری از افراد ایرانی نیز اسم فامیل خلجی دارند که در شهرهای مرکزی و غربی ایران پراکنده اند.

 در تاریخ، نام وزین خلجها دراوغوزنامه، جامع التواریخ و کتاب وزین دیوان لغات الترک محمود کاشغری که دایره المعارف تاریخ و زبان ترکی می باشد دیده می شود. در کتب جغرافیایی اوایل دوره اسلامی نیز به کرات از خلج ها ذکر شده است.

دولتهای مختلفی توسط این گروه از ترکها تاسیس شده است که هم مربوط به قبل از اسلام است و هم مربوط به بعد از اسلام. در سکه های ضرب شده قبل از اسلام در سمرقند نام خلج دیده می شود. خلجها در قرن هفتم هجری موسس اولین دولت اسلامی در شبه قاره هند بوده اند. فیروز شاه ثانی, ابراهیم شاه اول, محمد شاه اول, عمر شاه, مبارک شاه اول, خسروشاه اولین سلاطین خلج در هند بوده اند .عده ای از خلجها نیز در تشکیل ایل قشقایی نقش داشتند. خلجها نقش سازنده ای در تشکیل امپراطوری صفوی، دولت افشاریه  و دولت قاجاریه داشتند و به عنوان بازوی نظامی دول فوق عمل می کردند.

زبان ترکی خلج رایج در خلجستان را علمای تورکولوژ جهان شاخه ای مستقل از شاخه های بزرگ جغتایی ( شامل اوزبکی، قیرقیزی و قازاقی و ..) و اوغوزی ( شامل ترکی آذربایجانی، ترکی ترکیه و ترکی تورکمنی) می دانند. دورفر، دانشمند آلمانی این گروه از ترکان را منسوب به ترکان دو هزار سال قبل و از گوگ تورکها و حتی هپتالیان می داند. همچنین مطالعات دکتر جواد هیئت، دکتر زهتابی و دکتر مقدم درباره زبان و ادبیات ترکان خلج، در دنیای علم تورکولوژی از اهمیت فراوانی برخوردار است. با اینحال خلجهای ساکن آذربایجان به ترکی آذربایجانی صحبت می کنند. 31روستا درجنوب غربی قم و 29روستا در استان مرکزی با این زبان صحبت می کنند. وجه بارز این زبان استفاده از صوت «ح» بجای «ا» دراول کلمات است مثلا بجای آیاق می گویند هاداق.

امروزه جمع کثیری از مردم فرهنگ دوست خلجی به جمع آوری تاریخ و فولکلور باشکوه مردمان خلج اقدام کرده اند که در کتب و مجلات مختلف چاپ شده است از جمله:  کتاب « خلج ها در آیینه تاریخ » به قلم جناب آقای عبدالله واشقانی فراهانی، کتابهای «خلج ها يادگارترك هاي باستان (بررسي سير مهاجرت اقوام خلج از تركستان تا خلجستان و فراهان)»، تهران : انديشه نو، 1385، « خلج اوردو» ناشر مولف 1397، « خلچ لرچه موللانصرالدینینگ مزاق سوزلری» ناشر مولف 1397 به نویسندگی آقای علي اصغر جمراسي.

امید است تاریخ و فرهنگ باشکوه خلجی به همت خود ترکان خلج و با کمک محققین آذربایجانی در تبریز، اورمیه، اردبیل ، زنجان و همدان دوباره مطالعه گردیده احیا گردد.        

دوباره امتحان کنید

بازی کودکانه سرویس‌های اطلاعاتی رژیم ایران علیه حرکت ملی آزربایجان

گادتب: به گزارش مرکز گادتب به نقل از برخی سایتهای آذربایجان جنوبی،  گروه تروریستی حسینیون …

تحصن اهالی روستای زرشوران تکاب مقابل معدن طلای زرشوران

گادتب: اهالی روستای زرشوران شهرستان تکاب(تیکان تپه) آزربایجان روز سه شنبه ۷ فروردین ۱۴۰۳ در …

دیدگاهتان را بنویسید