ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: استفاده از زبان ترکی در قلمرو جغرافیایی باصطلاح ایران از قدمت زیادی برخوردار بوده و کشفیات باستانشناسی اخیر قدمت آنرا به سده های قبل از میلاد می برد. با قبول پروتوتورک بودن اقوام سومری و عیلام استفاده عمومی ساکنان جغرافیای ایران از زبان ترکی به حداقل پنج هزار سال قبل می رسد ولی اگر شکی بر مقوله پروتوتورک بودن اقوام باستانی منطقه داریم مطالعه اسامی خاص ( توپونیم) ، طوایف( ائتنونیم)، هیدرونیم و غیره می تواند راهگشای ما باشد.
کشف خطوط ترکی باستان در منطقه تیمره خمین مربوط به 2500 سال قبل از میلاد به تاریخ 1393 دلالت بر این دارد که اقوام باستان ترک در نواحی مختلف اراضی باصطلاح ایران از جمله مرکز ایران امروزین زندگی می کردند. در جای جای آذربایجان نظیر اورمیه، سلماس، طوالش و اهر نیز نوشتجاتی بسیار شبیه به الفباهای ترکان باستان کشف شده که بعضا در نوع خود بی نظیر می باشد.
با اینحال می توان تشکیل امپراطوری ترکان اوغوز تحت عنوان سلجوقی در قرن 11 میلادی در اراضی که ایران امروزین شامل آن است را سرآغاز تشکیل دولت فراگیر با زبان و فرهنگ ترکی در ایران کنونی دانست.
شیوه های رایج ترکی در ایران:
اگر زبان ترکی را به عنوان یک درخت تنومند در نظر بگیریم شاخه¬های آن هم گویشی است از این درخت تنومند و به سبب بعد جغرافیایی و رسمی شدن در پاره ای از مناطق و ممالک ترک تبار به زبانی مستقل از زیر شاخه ترکی تبدیل شده است. کل گویشهای ترکی در کشورهای شوروی سابق بدین نحو تلقی می گردند.
شیوه های ترکی رایج در ایران اکثرا زیر شاخه ترکی اوغوزی می باشد به استثنای ترکی خلجی. ترکی خلجی بنا برتحقیقات محققین خصوصا دورفر آلمانی جزو هیچ کدام از گروههای ششگانه ترکی نبوده و خود لهجه مستقل بوده و حتی براساس نظریه پاره¬ای از محققین قدیمی ترین لهجه ترکی است. ترکی خراسانی نیز قبلا زیر شاخه ترکی ترکمنی و حتی ترکی آذربایجانی تقسیم بندی می شد ولی امروزه این گویش را هم یک شاخه مستقل درنظر می گیرند. به اعتبار جغرافیایی ترکی در ایران به لهجه های زیر تقسیم می شود:
الف) ترکی آذربایجانی با زیر شاخه قشقایی
ب) ترکی ترکمنی
ج) ترکی خلجی
د) ترکی سنقری
اول مهر 1397
