ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: با شروع جنگ جهانی اول صف بندی های قومی- مذهبی در داخل ایران نیز شروع شد و اکثر اهالی ایران در آذربایجان و حتی تهران در صف عثمانی و آلمان قرار گرفته و متاسفانه ارامنه و آشوری ها در کنار روس، انگلیس، فرانسه و حتی آمریکا وارد جنگ علیه متحدین (عثمانی و آلمان و مردم ایران) گردیدند. درباره اتفاق ایرانیان با عثمانی علیه متفقین، دولت موقتی به ریاست نظام السلطنه مافی و با شرکت سیدحسن مدرس تشکیل شد که نقل مجاهدات و خاطره های قشون این دولت موقت بسیار خواندنی است.
با ورود ارامنه و آشوری های غرب آذربایجان به جنگ، مخصوصا در اورميه و سلماس كمكهاي ميسيونهاي داخل و كشورهاي متبوعشان به آنان افزایش یافت. ارامنه درصدد تشکیل ارمنستان بزرگ بودند و آشوری ها در صدد وطنی برای آشوری ها. رئيس فرقه پرسبيترين presbiteriyen ، رابرت اسپير R.speer كميته آمريكايي ارمنی- آشوري ACASR را تشكيل داد. اين كميسيون با در دست داشتن آمار از ميسيونرها و كنسولهاي خارجي در آذربايجان و ارتباط تنگاتنگ با آنان به ياري آشوريها و ارامنه شتافت. كنسول آمريكايي در تبريز گوردون پادوك Gordon paddok و دكتر شد در اورميه با دقت زياد رهبري عمليات كمك به ارامنه و آشوريها را بر عهده داشتند.
Persian war relief comitee نيز يك تشكيلات كمك امريكايي به ارامنه و آشوريها بود. رابرت اسپير با تمام نهادها و سازمانهاي امداد رساني آمريكايي در ارتباط بود. در شعبه نيويورك اين سازمان دو آشوري به نامهاي اسحاق يونان و آبراهام يونان به شدت فعاليت مي كردند. در زمان جنگ گزارشهاي ارسالي به امريكا را به انگليسي ترجمه و چاپ مي كردند. اينان با مستشار دولت در وزارت امور خارجه جيمز برايس james bryce در ارتباط تنگاتنگ بودند و وظيفه يك متحد كوچك براي متحدين و عليه عثماني و آلمان را بخوبي انجام مي دادند. همكار انگليسي برايس ،آرنولد توين بي كه يك ارمني پرست تمام عيار بود نيز در تهييج افكار عمومي عليه عثماني و بر له ارامنه و آشوريها نقش عمده اي داشت. خاطرات سورمه خانم خواهر مارشيمون در سال 1920 در لندن به ياري وي چاپ شد.
رهبر تقسيم كمكهاي ميسيونرها به ارامنه و آشوریان آذربایجان نيز مك دووال MC Dowall نام داشت. اين كمكها عبارت بود از سلاحهای سنگین، ارزاق ، لباس، رخت خواب و پتو، اشياء خانه، گندم وحبوبات و لوازم طبي. روسها نيز با تشكيل كميته حمايت از ارامنه و ارسال كمكهايشان به نيكيتين كنسول روس در اورميه كمكهاي لازمه را مي فرستادند. روسها حدود سي و پنج هزار روبل و هفت هزار دست لباس و پتو و لوازم طبي مختلف به اورميه و سلماس فرستادند.
كمك به ارامنه و آشوريها محدود به ميسيونرهاي مسيحي نبود. دول اروپايي و آمريكا نيز در صدر نهادهاي كمك كننده به پناهندگان مسيحي قرار داشتند. در اكتبر 1917 بيانيه اي از سوي ويلسون رئيس جمهور آمريكا خطاب به مردم امريكا صادر شد:
دعوت براي حمايت از ارامنه و آشوريها:
به ملت آمريكا
رئيس جمهور ويلسون، 10 اكتبر 1917
يكسال قبل بر اساس قوانين قبول شده در سنا و مجلس كنگره امريكا ، براي كمك به ارامنه و آشوريهاي محتاج كمك، كمكهايي جمع آوري كرديم. چندي قبل تمام كنسولهاي آمريكا از شرق برگشتند. انان در زمستان سال قبل از نجات جان هزاران انسان خبر دادند. اگر امريكا زمستان امسال نيز كمك نكند تمام انها از گرسنگي خواهند مرد. بر اساس خبرهاي دريافتي بيش از چهل هزار كودك يتيم سواي از زنان كودك دار بي سرپرست وجود دارد وضع آنقدر وخيم است كه براي كمك به انها لازم است. به نام كميته حمايت از ارامنه و آشوريها از مردم انسان پرور و حساس آمريكا خواستار اعطاي كمكهاي مردمي هستيم. كمكها يا به صليب سرخ آمريكا در واشنگتن يا به كميته آمريكايي حمايت از ارامنه و آشوريها مي تواند ارسال شود. وودروف ويلسون بعدها با خروج روسها از جنگ جهانی اول و تخلیه آذربایجان، متفقین برای پر کردن جای آنها دستجات مسلح ارامنه و آشوری را تشکیل دادند که ذکر فجایع و کشتار آنان در کتاب « آذربایجان در جنگ جهانی اول یا فجایع جیلولوق » مستندا آمده است.
