ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: جنگل‌های قاراداغ از سال ۱۳۵۵ به دلیل تنوع زیستی چشمگیر به عنوان یکی از ذخیرهگاههای ژنتیکی در جهان و نیز یکی از مناطق ۹ گانه بیوسفر ایران محسوب میشود (مهندسین مشاور جامع ایران، ۱۳۷۲).
پروانه دم‌قهوه‌ای یکی از مهم‌ترین گونه آفت شایع شناخته‌شده در جنگل‌های قاراداغ میباشد. برای اولینبار در سال ۲۳۱۶ گزارش شده است. پروانه دم‌قهوه‌ای، مهم‌ترین آفت برگخوار – همه‌چیزخوار که به درختان جنگلی از جمله درختان بلوط به عنوان میزبان اصلی این آفت محسوب میشود حمله می‌کند.
مهم‌ترین مناطق انتشار این آفت در تعدادی از استان‌های آذربایجان (آ.ش، آ.غ، همدان و زنجان)، استان‌های شمالی ایران و استان مرکزی میباشد.
بر اساس مطالعه زیست‌شناسی انجام‌شده در سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸ در نقاط مختلف جنگل‌های قاراداغ، حشرات بالغ این آفت از اواخر بهار ظاهر شده و پس از جفت‌گیری، پروانه ماده دستجات تخم خود را پشت برگ‌های میزبان قرار می‌دهد. پس از دوره رشد جنینی، لاروهای سن اول از اوایل مرداد ماه ظاهر شده و در ابتدا از پارانشیم روی برگ‌ها تغذیه می‌کنند. این لاروها ضمن ۲ مرحله پوست‌اندازی و تغذیه به تدریج تا شروع فصل سرما با تنیدن تارهای ابریشمی لانه‌ای را ایجاد کرده و تا بهار سال بعد در داخل آن زمستان‌گذرانی می‌کنند.
در بهار سال بعد لاروهای سن سوم زمستان‌گذران از لانه‌ها خارج شده و دوباره به تغذیه از برگ‌ها و جوانه‌ها شروع می‌کنند. در بهار سال بعد لاروهای سن سوم بعد از ۲ تغییر جلد، در لابه‌لای برگ‌ها به شفیره تبدیل می‌شوند. حدود ۲۰ روز بعد پروانه‌های بالغ ظاهر می‌شوند؛ بدین‌ترتیب آفت یک نسل در سال ایجاد می‌کند.
میزان جمعیت و خسارت پروانه برگخوار دم‌قهوه‌ای در نقاط تنک، حواشی جنگل و در فرمهای شاخه‌زاد جنگل‌های قاراداغ بیشتر بوده و در نقاط مذکور محیطی مناسب برای رشد و توسعه آفت میباشد.
تصاویر ثبت شده توسط آقای میلاد بالسینی در ۲۷ خرداد ۱۳۹۹، نمایانگر این هستند که قسمت عظیمی از جنگل‌های “دره مکیدی” واقع در ۲۳ کیلومتری کلیبر، خشک شده است.
با توجه به مشکل کاربرد سموم شیمیایی در اکوسیستم جنگل و نیز مشکلات فنی و اقتصادی برای کنترل این آفت بهترین مرحله، اعمال عملیات کنترل روی لاروهای زمستان‌گذران داخل لانه‌هاست و بهترین شیوه کنترل آفت، بریدن و جمع‌آوری تورهای زمستان‌گذران و از بین بردن آنها است. این نوع مبارزه در اواخر پاییز (بعد از شروع زمستان‌گذرانی) و یا اوایل بهار (قبل از خروج لاروها) انجام میشود.
با توجه به طغیان این آفت که به جان جنگل‌های قاراداغ افتاده است حال سوال اینجاست چرا در مرحله لاروی اقدام به کنترل نکردهاند؟! در صورتی که در سال‌های پیشین هم گزارش شده بود!
اگر در مقابل این آفت بسیار خطرناک اقداماتی صورت نگیرد و کنترل نشود علاوه بر اینکه می‌تواند درختان را تضعیف کند، سبب مستعد شدن حمله حشرات ثانویه نیز خواهد شد و می‌تواند در چند سال جنگل‌های زیبای قاراداغ را نابود کند. از طرفی دیگر، بی‌توجهی مسئولان و عدم مبارزه به موقع با این آفت، خطرات جدی و زیانباری را به بار خواهد آورد.
منابع:
– مهندسین مشاور جامع ایران. (۱۳۷۲)
– مطالعات جامع توسعه کشاورزی حوزههای آبخیز ارس و اورمیه (مرحله شناخت)
– مهندسین مشاور جامع ایران و مرکز مطالعات برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی، جلد ۱۲
– نیکدل، م. صدقیان، ب. و دردائی، ع. ا. (۱۳۸۲) – بررسی زیست‌شناسی و شناسایی دشمنان طبیعی پروانه دم‌قهوه‌ای بلوط Euproctis chrysorrhoea در جنگل‌های قاراداغ
– مجله پژوهشی تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، ۱ (۲)، ۹۷-۱۱۸
