گادتب: جنبشهای اجتماعی حاصل شکاف بین جامعه و حاکمیت هستند و در پی پر کردن شکاف موجود که حاصل رفتار ناعادلانه حاکمیت با بخش بزرگی از جامعه است به وجود میآیند.
شاید با نگاه جزیی نتوان حرکت ملی آزربایجان را در حد یک جنبش در نظر گرفت اما آنچه مسلم است این مسئله میباشد که حرکت ملی آزربایجان برای پر کردن شکافی عمیق که حاصل رفتار ناعادلانه و غیردموکراتیک مرکز با آزربایجان بود به وجود آمد.
جنبش اجتماعی در پی اجرای عدالت برای جامعهای است که مورد ناعدالتی واقع شده. یعنی جنبش برای مردم و از آن مردم است. جنبش با حضور گسترده مردم به معنای واقعی جنبش بدل میشود.
از میان چندین ویژگی فاشیسم دو مورد بسیار حائز اهمیت است:
یکی پیشواپروری و پیشواگرایی است که با قهرمان تلقی کردن پیشوا اسطورهای میسازد که کلید سعادت ملت در دست اوست. دومی نیز جدا کردن عمدی مردم به “خودی” و “غیر خودی” است؛ “ما” و “آنها”. هر دو ویژگی ذهنیت توتالیتر و تمامیت خواهانه فاشیسم را به خوبی آشکار میکند.
حرکت ملی آزربایجان که با هدف جنبش سازی برای عدالت و برای مردم به وجود آمده گاها از طرف شخصیتهای مختلف با علاقه شدید به پیشوا گرایی و مصادره حرکت به این طریق نه تنها شخصیت رهبر گونه به خود میگیرند و بر ویژگی نخست فاشیسم مهر تایید میزنند، بلکه با این عمل خود مردم را به “ما” (طرفداران پیشوا) و “آنها” (هرکسی بجز طرفداران) تقسیم کرده و دومین ویژگی را نیز برای رفتار فاشیستی خود تایید میکنند.
حرکتم لی آزربایجان برای سعادت ملت آزربایجان به وجود آمده و چنین رفتارهایی از سوی برخی شخصیتها سبب دور شدن حرکت از هدف خود میشود و مردم را از خود دور میکند و ماهیت جنبش بودن را از دست میدهد. این گونه رفتارها خیانت به ملت و آینده یک ملت است و خیانت بزرگتر از سوی فعالانی است که به بهانه خودی بودن شخص بدون در نظر گرفتن ماهیت فاشیستی و توتالیتر آن به حمایت از وی برخاسته یا در مقابل آن سکوت میکنند.
فاشیسم مردم نمیشناسد و ناسیونالیزم فاشیستی دستاویزی است برای گستردهتر کردن حلقه “ما”. فاشیست در قدرت، دیکتاتوری است که “غیرخودیها” را از هر نژادی باشد سرکوب میکند. برای فاشیست فقط حلقه مریدانِ “ما” معنا دارد. مسئله فاشیسم جدی است؛ به بهانه خودی بودن، خودزنی نکنیم. این خیانت به ملت و جنبش است.