ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: این شهر در شهرستان تورک نشین بیجار، در 55 کیلومتری شهر بیجار و در نزدیکی زنجان واقع شده است.
جمعیت این شهر تورک نشین حدود هشت هزار نفر میباشد که تمامی آنان تورک و شیعه میباشند.
ریشه شناسی نام یاسو کند:
1- یاسو (یاستی)
اصل کلمه همان «یاسو» می باشد که در تلفظ تورکی حرف سین مشدد شده و سپس به ت بدل گشته است. «یاسو» اسم یکی از طوایف باستانی تورک درمنطقه می باشد که در تاریخ به صورت«یاسو بی گالایان» آمده است (تاریخ ماد – تألیف دیاکونوف صفحه 208) .
این نام مرکب از اسم دو طایفه است ( یاسوبی + قالایان) ، در هر دو اسم، پسوند جمع وجود دارد. یاسوبی از دو بخش یاسو + بی تشکیل شده است. پسوند بی(پی) در تورکی باستان در اسامی، کاسبی، اللی پی، سوبی، لوللوبی، یاسو بی و غیره بکار رفته است و یک پسوند جمع می باشد. وجود طایفه ای به نام «یاسو» درهزاره نخست قبل از میلاد در این نواحی مسجل می باشد،
کلمه کرانی که نام بخش شمالی گروس می باشد بازمانده بخش دوم نام مرکب «یاسو بی کالایان» است. کلمة کالایان در گذز زمان به کوران=کرانی تبدیل شده است.
در بسیای از کلمات به علت نزدیکی مخارج حرف لام به راء بدل می شود، کوران چای به معنای رودخانه ای است که به قوم کوران کالایان) نسبت داشته و این قوم در کنار آن رودخانه ساکن بوده اند.
از نوشته های دیاکونوف چنین بر می آید که قلعة باستانی «یاسو کن» مدتی در اشغال آشوریان درآمده و ایشان تعدادی از اسیران جنگی خود را به این نقطه مهاجرت می دهند. در خصوص معنی نام طایفه مورد بحث نیز می توان گفت احتمالاً یاسو در معنی قانون باشد (یاسو = یاسو).
2- کند:
کلمة کند در زبان تورکی به معنی شهر و روستا (ترکی اوغوز) بکار می رود، این نام در زبان ترکی پنج الی ده هزار سال قدمت دارد.
محمود کاشغری مؤلف اثر بزرگ دیوان اللغات ترک در حدود هزار سال پیش در خصوص کلمه کند می نویسد: کند:
1- شهر و مخفف آن کن است. به کاشغر ( در کشور چین) ادو کند گفته می شود یعنی شهر اقامت. زیرا افراسیاب انجا نشیمن داشت به سبب پاکیزگی هوایش و آن چین سفلی است.
2- ده در نزد غزان و کسانی که با ایشان در آمیخته باشند.
در نزد بیشتر تورکان به معنای شهر است و از آن است که قصبه فرغانه را «ازکند» نامند یعنی شهر جانها و روانهای ما و همچنین نامیده می شود «سمر کند» یعنی شهر فربه و آبادان و بزرگ به سبب بزرگی و پهناوریش و آن به فارسی سمرقند است.
قطعه شعر زیر از مرحوم “فاضل کرمی” شاعر تورکی گوی یاسو کندی میباشد:
“بیزیم دیاره گلون ، وار ﺻﻔﺎﺳﯽ یاسو کندین
صفای قلبدور، آب و هواسی یاسو کندین
گوز ایشلدوقجا چمندور ، گل ریاحودور
همیشه واردی معطر ، فضاسی یاسو کندین
ایدره نظرده مجسم ، بهشت موعودی
باخاندا هر یانا ، جنت سرادی یاسوکندی
ریقابت ائتمگه ، شیراز ایله، گوزل لیکده
برابر اولماقا ، وار اددیعا یاسو کندین
بو اولکنون بوزی گوچک دی ، توپراقی شیرین
محبت اوسته قویولموش ، بناسی یاسوکندین
کمال و لوطف و صداقت ده، مهربانلیقدا
وفاده تک یارانوب ،اهل اباسی یاسو کندین
یکان یکان، هنر و علم و صنعت دارا
عموم خلق ذکور و اناثی یاسوکندین
حیالی قیزلاری ، غیرتلی اوغلان لاری
دیم گوزلدی ، آهر بالاسی یاسوکندین
عزیز یوردوموزا ، خلق جودا عاشیقدیر
گلندی ادی دیور جان فداسی یاسوکندین
بو اولکه عاشیقی ائل شاعیری تلاش ائدیر
که دائما گورونه اعتلاسی یاسوکندین
اولوبدو بلبل شیداسی ،بو گولوستانین
توتوبدو هر یانی “فاضل” ، سسی یاسو کندین”
لازم به ذکر است هم اکنون نزدیک به 25% از ساکنین استان کردستان را تورک های آزربایجانی تشکیل میدهند و شهرستان های قوروه و بیجار از مهم ترین مناطق تورک نشین وآزربایجانی استان میباشند که در زمان رژیم پهلوی از ایالت آزربایجان جدا و به استان کردستان ملحق گردیدند.
