ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: فریدون ادمیت در کتاب ” ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران” درباره او چنین نوشته است:” او اندیشه گری است پر مایه، با ذهنی فرهیخته و فکری منظم و منطقی. از مردان استوار و با فضیلت بود.”
تولد سال ۱۸۸۴ در نوخای باکو آذربایجان
پایه گذاری سازمان جوانان مسلمان در سال ۱۹۰۲ و چاپ نشریه ای با نام همت
آشنایی با استالین در جریان مبارزات انقلابی سال ۱۹۰۵ (ان موقع هر دو بیست ساله بودند زمانی که مقامات روسیه تزاری تلاش می کردند استالین را در دام بیاندازند، رسولزاده وی را در اپارتمان شخصی خویش پناه داد و جانش را نجات داد)
سال ۱۹۰۸، سفر به ایران
دیدار با ستارخان ونیروهای مشروطیت طلب در تبریز و اقدام به همکاری با مبارزان مشروطه
سال ۱۹۰۹ سردبیری روزنامه های “ایران نو” و “احاد” در ایران(سید حسن تقی زاده :رسول زاده به عنوان اولین شخصی بود که روزنامه نگاری به شیوه اروپایی و مدرن را به ایران آورد )
۱۹۱۰ آشنایی با روشنفکران ایرانی تحصیل کرده اروپا ، مانند: سید حسن تقی زاده، حسین قلی خان نواب، سلیمان میرزا، سید محمد رضا و تنی چند و اقدام به پایه گذاری حزب” ایران دموکرات”
سال ۱۹۱۱ رفتن به ترکیه وپیوستن به “تورک اوجاغی”
۲۸مه ۱۹۱۸ تشکیل جمهوری آزربایجان ، و انتخاب محمد امین رسول زاده با اکثریت آراء به عنوان اولین رئیس شورای ملی ازربایجان، در ۳۴ سالگی(اولین رِئیس جمهور یک کشور درجهان اسلام)
۲۸ اوریل ۱۹۲۰حمله ارتش سرخ به آزربایجان وسقوط حکومت ملی آزربایجان ، دستگیری محمد امین رسولزاده وآزادی وی با وساطت استالین (استالین به خاطر اشنایی قبلی که از وی داشت و در نظر داشت تا از تجربیات و شعور سیاسی رسولزاده بهره مند شود، پیشنهاد چندین پست در سطوح عالی را به وی داد ولی رسولزاده به خاطر اینکه بلشویک ها دولت آزربایجان را ساقط نموده بودند از قبول این پست ها سر باز زد.
هیتلر از رسول زاده خواست تا به ارتش نازی سخنرانی کند ولی در سخنان او چیزی جز عشق به آزربایجان وجود نداشت و هیتلر با عصبانیت یک روز مهلت داد تا خاک آلمان را ترک کند.
یک نمونه برای تفهیم نبوغ سیاسی رسول زاده برای عزیزان خاطرنشان کنم و این بس که همیشه نگران آسمیله شدن این قسمت از آزربایجان بود و به نقل از یاران نزدیکش که همیشه می گفت: باید کاری کنیم که هرگز یکدیگر را فراموش نکنیم و بر همین اصل همواره طرف جنوبی آراز را عزیز آزربایجان می نامید.
او در تاریخ ۶ مارس ۱۹۵۵ در شهر استانبول بعد از زندگی پر هیاهو و تاثیر گذار دار فانی را وداع گفت.
روحش شاد
