بهنام کیانی اجیرلی: رابطه سواد و زبان

گادتب: وقتی قرن بیستم در جهان و ایران شروع شد جامعه ایرانی به تناوب رشد کشورهای صنعتی جلو نرفت در داخل ایران نیز، جامعه تورکی آذربایجان  به اندازه جامعه فارس در ادبیات و زبان رشد ننمود و عقب ماند. قرن بیستم قرن فرهنگ و زبان بود. یا به نسبت توسعه و پیشرفت جلو می روی یا اینکه دچار آسیمله شده، و با حس از خود بیگانگی در دوزخ تجدد و سنت می مانی . جامعه تورکی با زبان و ادبیات فارسی هرگز رشد فرهنگی  نخواهد کرد زیرا یادگیری این زبان برای وی بیش از هرچیزی خود یک معضل است . اندیشه و یا نطق باطنی اگر به زبان تورکی است که هست لاجرم مفهوم این قالب نیز باید تورکی باشد .یک زبان رسمی  هرچه قدر هم برای فرد نقش بازی کند باز جای زبان مادری را نخواهد گرفت .

 جامعه آذربایجان، نخبگان زیادی در حوزه  فرهنگ و ادب  در عرض این صد سال تحویل زبان و ادبیات فارسی کرده است اما می بینید که این نخبگان هیچ تحرکی به جامعه خود اذربایجان نداده اند و اساسا همین نخبگان با جامعه خود اذربایجان در قهر و ستیز بودند به همین جهت راه مرکز را در پیش گرفته و پشت به ملت خود نمودند . دلیل آن نیز کاملا مشخص است .فرهنگ و ادب آذربایجان تبدیل به کتاب دست نخورده شده بود مدام خاک می خورد و به قهقرا می رفت   و به غیر از معدود نخبگانی که برای این مرز و بوم تولید اندیشه نموده اند و البته آنها نیز در انتقال این اندیشه به عموم دچار تعضیقات و موانع بودند ،لذا کاری در خور توجه صورت نداده اند .تا زمانی که ادبیات ما از صورت کتاب، به فعالیت فرهنگی تبدیل نشده است و راهی برای تنویر عمومی باز نکند  این  جامعه  از بیسوادی و جهل و بی سوادی  رنج خواهد برد. جامعه باسواد جامعه ای نیست که مدام تولید دانشجو یا دانش آموز کند بلکه این سواد باید با آنچه که در متن  جامعه در جریان است پیوند وثیق  داشته باشد .بین دانشجو و عوام آذربایجان گسستی بزرگ وجود دارد . این گسست در سطح وسیع در انتقال فرهنگ به عموم کاملا مشهود است . و مهمترین دلایل در بین دلایل دیگر همان نبود زبانی است که عموم بدان تکلم می کنند . برای یک فرد بیسواد یا با دانش کم غزلیات سعدی یا حافظ قابل ترجمه نیست اما اگر همین غزلیات از زبان نسیمی و فضولی و حیدر بابای شهریار  بیان شود کاملا با پوست خونش عجین می شود . برای یک فردی که از کودکی زبان فارسی را آموخته و با خون و گوشت و پوستش عجین گشته همیشه در انتقال مکنونات قلبی خود در پرتو زبان مشکلی نخواهد داشت عمده ترین عقب ماندگی فرهنگی در آذربایجان نبود زبانی است که با آن بتوان فرهنگ و هنر را انتقال نمود.