ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: اسناد تاریخی نشان از تلاش انگلیس برای قدرت گرفتن سیمیتقو علیه عثمانی دارد تا وی را با وعده تشکیل کشوری کردی و حتی جانشین رضاشاه، آموزش دهند که در همین راستا یکی از بزرگترین جاسوسان خود یعنی توماس ادوارد لورنس (لورنس عربستان) را به آذربایجان‌غربی فرستاده بود.
همه ما از جنایات سیمیتقو در غرب آذربایجان کم و بیش شنیده‌ایم، فردی که با استفاده از سال‌های ناآرام کشور و ضعف دولت مرکزی، توهم کشور کردستان با ژن کردی در ذهن داشت و در راستای این هدف از کشتار کودکان، زنان، مردم بی‌گناه، نظامیان و … کوتاهی نمی‌کرد.
در سطور پایین قصد تکرار این جنایات و تاریخ آن روزها را نداریم، بلکه مقصود ما اطلاع‌رسانی موارد پشت‌پرده آن اتفاقات و اهداف این جنایات و نقش بریتانیا در آن بپردازیم.
اخیرا برخی گروه‌ها به دنبال اهدافی خاص، سعی دارند سیمیتقو را شورشی تحت حمایت عثمانی معرفی کرده و وی را عامل عثمانی برای ناامن کردن ایران معرفی کنند، اما آیا در واقعیت نیز چنین است؟ برای پاسخ به این سوال، به گوشه‌‌ای از اسناد تاریخی می‌پردازیم.
سمیتقو همانند هر جنایت‌کار دیگری برای تداوم عمر خود نیازمند تکیه به ابرقدرت بود، فلذا وی با آغاز جنگ جهانی اول، وقتی که آشوریان، جیلوها و ارامنه مشغول جنایت در منطقه بوده و ارتش عثمانی نیز برای پاکسازی آنان وارد آذربایجان شده بود، سیمیتقو دست نیاز به سوی ارتش عثمانی دراز کرد اما به دلیل قتل‌عام مردم آذربایجان توسط وی، دست رد به سینه‌اش خورده و به روس‌ها که پیش‌تر در محاصره تبریز همکاری کرده بود، متمایل شد، اتحادی که باعث شد بعد از خرج ارتش روس از ایران، سلاح‌های زیادی برای سیمیتقو به ارث بماند.
درگیری قوای دولتی و سیمیتقو برای سال‌های متمادی ادامه داشت و تا شکست این یاغی پیش رفته بود، شکستی که وی مجبور شد از ایران خارج شده و وقتی اجازه ورود به عثمانی را نیافت برای سال‌ها در بصره مستقر و دوباره با علام توبه و بعد از مکاتبات زیاد با رضاخان، به ایران بازگشت.
سیمیتقو نیز در جرگه نامزدی حکومت برای ایران در کنار رضاخان از طرف دولت انگلیس قرارداشت ولیکن جنایات سیمیتقو مستقیم یا غیر مستقیم از طرف انگلیس حمایت می‌شد، در جریان جنگهای سیمتقو در سال۱۲۹۸-۱۹۱۹از طرف دولت انگلیس ۲۵۰هزار لیره استرلینگ به اسماعیل آقا داده شد. (سلماس در سیر تاریخ وفرهنگ آذربایجان)
انتخاب شاه برای ایران که بصورت موازی و بدون اطلاع طرفین ادامه داشت، به نفع رضاخان پایان یافته و سیمیتقو در سال ۱۳۰۹ در اشنویه به هلاکت رسید و وقتی نیروهای بازمانده وی بازداشت شد، یکی از جاسوسان مطرح بریتانیا را در کمپ سیمیتقو یافتند و این جاسوس فردی نبود به غیر از « توماس ادوارد لورنس » معروف به لورنس عربستان، یکی از معروفترین جاسوسان تاریخ بشریت که نقش اصلی را در شکست عثمانی‌ها در جنگ جهانی اول با متحد کردن اعراب داشت.
وقتی شورشیان سیمیتقو شکست خوردند، لورنس از اشنویه خارج و به اورمیه آمد تا از شناسایی توسط نیروهای دولتی در امان بماند اما پس از مدتی تعقیب و گریز، مأموران ایرانی، لورنس را در مدرسه آمریکایی اورمیه پیدا کردند؛ او ادعا می‌کرد کشیشی به نام «جکسن» است و در مدرسه تدریس می‌کند. اما عکس‌های فراوانی که از لورنس عربستان در دسترس بود، کار جاسوس انگلیسی را سخت کرد و مأموران، پس از شناسایی، او را بازداشت کردند.
وقتی رضاخان قصد پشت کردن به ولی نعمت خود یعنی انگلیس را داشت، لورنس برای آموزش سیمیتقو به عنوان جانشین وی، مشغول آموزش وی آمده بود و از طرفی، لورنس که در اندیشه تجزیه و شکست عثمانی بود که اسماعیل آقا را به عنوان نیروی بالقوه برای ناامنی آن کشور می‌دید.
آموزش‌های لورنس برای سیمیتقو با هدف ناامنی عثمانی و احتمالا جایگزینی رضاخان، با حمله قوای دولتی ناکام مانده و وی بازداشت و به زندان قصر منتقل شد، اما رضاخان جرات نگهداری وی در زندان را نداشت و ازطرفی نمی‌توانست آبروریزی آزادی این جاسوس را به تن بخرد، فلذا اسفند ۱۳۰۹ با اجرای یک صحنه‌سازی توسط مأموران مستوفی الممالک نخست‌وزیر و با اطلاع رضاشاه و ایجاد یک شورش در زندان، لورنس ابتدا پذیرایی و اطعام و سپس با مساعدت‌های سرتیپ زاهدی (بعدا نخست‌وزیر پهلوی شد) مخفیانه از تهران فراری داده می‌شود.
تلاش‌های لورنس برای شورش اکراد نه در ایران بلکه در شمال عراق نیز بصورت همزمان بر علیه عثمانی پیش می‌رفت که بر اساس یک گزارش اطلاعاتی رسمی دولت ترکیه به تاریخ اول آوریل ۱۹۳۰که روزنامه حریت منتشر کرده است ، عوامل نفوذی ترکیه در عراق به آنکارا گزارش کرده اند که یک جاسوس انگلیسی با شخصیت های با نفوذ کُرد در ارتباط و این جاسوس را در لباس محلی در نزدیکی خانقین و حلبچه دیده اند که به صورت مخفیانه با سران کُرد منطقه دربارۀ اقدامات بعدی آنها گفتگو کرده است. این گزارش اطلاعاتی که توسط سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت) از رده بندی محرمانه خارج و در کتابچه ای به مناسبت نودمین سالگرد تأسیس این سازمان منتشرشده، نشان می دهد ترک ها به این جاسوس بدنام بریتانیایی در سال ۱۹۳۰ سوءظن داشته اند.
به غیر از همکاری سیمیتقو با لورنس، وی یکی همکاران بریتانیا برای شکست عثمانی بود که در این راستا، در سال ۱۹۲۱ سیمیتقو با سر پرسی کاکس، نماینده ی انگلیس در حوزه ی خلیج فارس تماس گرفته و در ژانویه ۱۹۲۱ اعلام کرد که می خواهد با مامور انگلیس در اشنویه ملاقات کند وسرپرسی کاکس در۱۹ اوت ۱۹۲۱ با تماس سیمیتقو موافقت کرد گفتگوی سیمیتقو با مقامات انگلیسی توسط فردی به نام بابکرآغارسین یکی از قبایل عشایر مرزی با دولت انگلیس ادامه داشت. (کتاب جنبش ملی کرد)
بعد از مرگ وی نیز، چون رضاخان متوجه نقش انگلیس در موجودیت سیمیتقو شد، پسرش به تهران برده شده ومشغول تحصیل شد سپس به اروپا رفته تا اینکه درسال۱۳۳۶لایحه ای به مجلس رفت که در آن راجع به پرداخت ۱۰۰۰تومان هزینه ی تحصیل به او که به سن بلوغ رسیده بود تسلیم مجلس شد که به تصویب رسید. (سلماس در سیر تاریخ وفرهنگ آذربایجان)
آنچه که در سطور بالا اشاره شد، مختصری از تلاش بریتانیا برای قدرت گرفتن سیمیتقو علیه عثمانی بود تا وی را با وعده تشکیل کشوری کردی و شاید حاکمیت بر ایران، پرورش دهند که در همین راستا یکی از بزرگترین جاسوسان خود را به آذربایجان‌غربی فرستاده بود.
دورنانیوز
