امیرافشار افشاری: بیجار گروس، قروه و ادعایِ ارضی و هویتی مهاجمانِ دیروز

 گادتب:  ایلات کورد مَندَمی (مَه نَمی ) و جاف و گُلباخی منجمله ایلات یاغی و اشراری بودند ” که بین سالهای 1280ه .ق لغایت 1285 ه.ق  از حسام السلطنه قاجار سند گرفتند تا به خاک گروس وارد شوند ( سجادی، ایل ها و عشایر کردستان ،1381: 116-115)؛  ایلات مذکور طی سالهای بعدی و در اثنای جنگ های جهانی اول و دوم  به کرات و به شدت، شروع به غارتگری و چپاول روستاها و روستائیان کهن دیار گروس نموده ” و با قتل و غارت اهالی گروس در  بسیاری از روستاهای خالی از سکنه ی گروس ساکن شدند ” ( مریوانی،  تحولات گروس در جریان جنگ های جهانی اول، 1395)؛ امروزه می بینیم علیرغم اینکه نام برخی از روستاها و مناطق گروس و حتی شهر بیجار گروس به تُرکی هستند ولی ساکنان فعلی این روستاها و مناطق از اخلاف همان غارتگران و اشرار کوردی هستند که در اواخر قاجار و عصر پهلویان وارد گروس شده اند.

ایل مندمی و گلباخی به دلیل قتل و غارت گروس یکبار در سال 1284 توسط فرهاد میرزا  سرکوب شدند ( سجادی، 1381: 116-115) ولی به علت وجود مشکلات در اواخر قاجاریه که آنهم ناشی از توطئه های انگلیسی ها و روس ها بود ایلات کورد از ضعف قاجاریه به نحو احسن سوءاستفاده نموده و شروع به غارت و کشتار اهالی گروس نمودند. البته استعمارگران انگلیس و روس از ایلات کورد بعنوان ابزاری علیه مردمان غرب آذربایجان استفاده می کردند که شهرهای بیجار و قروه و سونقور بعنوان یکی از کانون های اصلی چپاولگری های ایلات کورد  در مناطق تُرکی محسوب می شد.

بهاروند در کتاب ” کوچ نشینی در ایران ” می نویسد:” برخی از ایلات کورد مانند گلباغی ها از دیونداره و سنندج به همدان و اصفهان و  [ گروس ] و حتی تا دورترین نقطه ی ایران مانند یزد کوچ داده اند ” ( بهاروند، کوچ نشینی در ایران، ر1367: 238)؛ نکته جالب اینجاست که همین اکراد اسکان داده شده در برخی از مناطق ایران، امروزه ادعای ارضی و هویتی بر مناطق و خاک هایی را دارند که در حدود 150 سال قبل به این مناطق هجوم آورده و با قتل و یا فراری دادن اهالی بوم در این مناطق ساکن شده اند.

طبق مکتوبات مردوخ در کتاب ” تاریخ کرد و کردستان، صفی زاده در کتاب ” کرد و کردستان”، ایرج افشار در کتاب “ایل ها، چادرنشنینان و طوایف عشایری ایران” و… بسیاری از طوایف کورد در عصر صفویان و قاجاریان  و  پهلویان توسط انگلیسی ها در برخی از مناطق ایران مخصوصا و و مخصوصا در شهرهای غرب آذربایجان اسکان داده شدند که بیجار گروس و قروه نیز  از جمله ی این مناطق هستند.

مساله ادعای کذب و بی اساس اکراد مهاجر و مهاجم در غرب آذربایجان منجمله بیجار گروس، قروه، سونقور، ساوجبلاغ، تیکان تپه، اوشنویه و اورمیه و… طی چند دهه اخیر از یک طرف و بی توجهی و بی تفاوتی ساکنان بومی و اصیل گروس و قروه نسبت به تاریخ و فرهنگ و هویت واقعی و اصیل خود از طرف دیگر فضا را به نفع اکراد مهاجر مدعی تغییر داده و  این تغییر فضا موجبات تغییرات در فضاهای مذهبی، فرهنگی_اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و تغییر ترکیب جمعیت شهرها و مناطق مورد تهاجم شده که این امر در بحث انتخابات مجلس و شوراهای شهر  و روستاها بعینه مشهود و محسوس هست و اگر ما دیر متوجه این چالش ها و تغییرات هویتی پیرامون خود نشویم قطعا در آینده باید متحمل خسارات جبران ناپذیری بشویم.

منابع:

1- بهاروند، اسکندر، کوچ نشینی در ایران، تهران، انتشارات آگاه، 1367

2- سجادی، حیرت، ایل ها و عشایر کردستان، سنندج، 1381

3- مریوانی، محمد، تحولات گروس در جریان جنگ جهانی اول، انتشارات دانشگاه کردستان، 1395