اولویت دادن به خانمها در فرهنگ آذربایجان

جمله: “خانمها مقدم هستند” در آذربایجان قدیم مرسوم بود. در زبان انگلیسی مرتبا جمله:

(lady’s first) به معنی خانمها اول هستند را شنیده ایم.

اولویت دادن به خانمها در فرهنگ های مترقی مرسوم است. خانمها به جهت ظرافتهای طبیعی روحی و جسمی شایسته توجه و اولویت هستند و عجیب اینکه این جمله متداول غربی، هزاران سال پیش و در آذربایجان مرسوم بود.

اگر با اتکا به جای نامهای کتاب “ده ده قورقود”و کشف نسخه ایرانی آن و با استناداتی که مهندس “سید علی سلامت” تبیین کرده اند، قدمت شفاهی داستان را با اوایل دوره کشاورزی در آذربایجان مربوط بدانیم، باید توجه کرد در یکی از قسمتهای این افسانه به نام”قان تورالی”می بینیم که زن و شوهر بر لشگریان دشمن چیره شده اند و با یکدیگر هم رزم هستند.

آنها برای دانستن درجه عشق واقعی نسبت به همدیگر مسابقه تیر اندازی برگزار می کنند،تا ببیند کدام یک درجه عشق بالاتری دارد.”قان تورالی”برای شروع مسابقه و برای رها کردن تیر از کمان رو به همسر خود”سلجان خاتون”کرده و می گوید:

“قیزلارین یولی اول دیر.اول سن آت”

(خانمها مقدم هستند اول تو تیر پرتاب کن)

این فرهنگ بالا و مترقی نه امروز یا صد سال پیش که هزاران سال قبل در اینجا ساری و جاری بود.

در قسمت دیگر این کتاب در داستان “بامسی بئیرک”می بینیم ترکان برای داشتن فرزند دختر دست به دعا بر می داشتند:

(گفت بیگ های “قالین اوغوز” در حقم دعا کنید تا خدای متعال برایم فرزند دختر اعطا کند)

چنین نگرشی در آن جامعه باید مورد توجه پژوهشگرانی باشد که در رابطه با جایگاه خانمها تحقیق می کنند.

یا در بخشی دیگر می خوانیم که “قان تورالی”به پدرش”قانلی قوجا” می گوید:” دختری می خواهم که قبل از من برخیزد و سوار اسبش شده حمله را آغاز و سر دشمن را از تنش جدا کند.”

در چند پست متوالی به کرامت،فضیلت،عفت و سلحشوری زنان در این خطه اشاره کرده ام که در صورت علاقمندی ادامه خواهد یافت.

منابع:

– ده ده قورقود کیتابی به کوشش م.ع.فرزانه.انتشارات فرزانه،۱۳۵۸صفحات ۱۲۸،۱۴

– ده ده قورقود کتابی،حسین م. گونئیلی.داستان بامسی ص ۱۸۵

– مقدمه ای بر بررسی کتاب ده ده قورقود.میر علی سید سلامت.نشر آشینا ص ۱۱۹

دکتر رحیم آک بایراک (رحیم بقال اصغری)