تحلیل سیاسی دوازدهمین اجلاس سران سازمان دولت‌های تورک در آزربایجان

گادتب: دوازدهمین اجلاس سران سازمان دولت‌های تورک در آزربایجان برگزار شد.

۱- بُعد سیاسی و امنیتی

انتخاب شعار «صلح و امنیت منطقه‌ای» برای این اجلاس بی‌معنا نیست. منطقه قفقاز جنوبی در سال‌های اخیر کانون تنش‌های امنیتی، جنگ‌ها و رقابت‌های ژئوپلیتیک بوده است. آزربایجان با میزبانی این اجلاس، می‌خواهد خود را به‌عنوان محور ثبات و مرکز تصمیم‌گیری جهان تورک معرفی کند.

با توجه به رقابت‌های روسیه، ایران و غرب در قفقاز، سازمان دولت‌های تورک می‌تواند به ابزاری برای تقویت استقلال و همگرایی اعضا تبدیل شود. اما همین موضوع می‌تواند حساسیت بازیگران منطقه‌ای را نیز برانگیزد.

۲- بعد اقتصادی

کشورهای تورک در آسیای میانه و قفقاز، موقعیتی راهبردی میان چین و اروپا دارند. پروژه‌هایی مانند کریدور میانی و خطوط انرژی از دریای خزر به اروپا، در دستور کار قرار دارند.

اجلاس قبله می‌تواند بستری برای امضای توافق‌های اقتصادی جدید، هماهنگی در بخش انرژی، حمل‌ونقل و سرمایه‌گذاری مشترک باشد. در این حوزه، تورکیه و آزربایجان بیشترین نقش را خواهند داشت.

۳- بعد فرهنگی و هویتی

سازمان دولت‌های تورک تنها یک نهاد سیاسی-اقتصادی نیست؛ بلکه بُعد هویتی و فرهنگی آن اهمیت ویژه دارد. برگزاری اجلاس در آزربایجان با تاکید بر «وحدت تاریخی و زبانی»، تلاش دوباره‌ای برای ایجاد یک «همبستگی تورکی» است.

این رویکرد می‌تواند برای برخی همسایگان مانند ایران یا روسیه نگرانی‌آفرین باشد، چراکه ممکن است آن را مقدمه‌ای برای افزایش گرایش‌های پان‌تورکیستی تلقی کنند.

۴- چالش‌ها و محدودیت‌ها

تفاوت منافع ملی: اعضا ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، آزربایجان و تورکیه، هرکدام اولویت‌های متفاوتی در سیاست خارجی دارند. هماهنگ کردن این منافع همیشه ساده نیست.

فشار قدرت‌های بزرگ: روسیه تمایلی ندارد آسیای میانه به سمت استقلال کامل و همگرایی تورکی حرکت کند. چین هم به عنوان قدرت اقتصادی بزرگ در منطقه، نظاره‌گر این روند است.

ابهام در کارآمدی سازمان: تا چه حد این اجلاس‌ها به تصمیمات عملی و پایدار منجر خواهد شد؟ این پرسشی است که منتقدان همواره مطرح می‌کنند.

۵- اهمیت برای آزربایجان

آزربایجان با میزبانی این اجلاس، هم به دنبال تقویت جایگاه بین‌المللی خود است و هم می‌خواهد بعد از تحولات اخیر قفقاز، نشان دهد که یک «رهبر منطقه‌ای» در جهان تورک است.

این کشور همچنین از برگزاری اجلاس در شهر تاریخی «قبله» بهره‌برداری نمادین می‌کند تا پیوند هویت تاریخی و معاصر خود را برجسته کند.

جمع‌بندی: این اجلاس برای کشورهای عضو فرصتی است برای نمایش وحدت، افزایش همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی، و ارسال پیامی روشن به قدرت‌های خارجی. اما در عمل، میزان موفقیت آن وابسته به توان اعضا در کنار گذاشتن اختلافات داخلی و ایستادگی در برابر فشارهای بیرونی خواهد بود.