تورک‌ها و مناطق تورک‌نشین استان مازندران را بیشتر بشناسیم

گادتب: تورک‌ها و مناطق تورک‌نشین استان مازندران

ایل آمارد: قدیمی‌ترین ساکنان استان مازندران را «ایل آمارد» تشکیل می‌داد. در برخی اسناد تاریخی آماردها را ساکنان شهر مرو (شهری در ترکمنستان امروزی) معرفی می‌کنند، برخی نیز آنها را از گروه تورک سکاها می‌دانند.

ایل تورک قاراائولی (گرایلی): در شهرستانهای شرق مازندران مانند: «بهشهر – ساری – نکا – میان دو رود – قائمشهر» زندگی می‌کنند. در ضمن در شمالشرقی استان سمنان در «کالپوش شاهرود» نیز زندگی می‌کنند.

طایفه عبدالملکی از ایل تورک قاشقایی: در «میانکاله» از توابع بهشهر ساکن‌اند.

ایل تورک عمرانلو (ایمرانلی – ایمرالی): در شهرستانهای «بهشهر» و «گلوگاه» سکونت دارند. بیش از 70% شهروندان گلوگاه تورک هستند.

ایل تورک قاجار: در شهرستانهای «ساری» و «بهشهر» ساکن‌اند.

ایل تورک اوسانلو: در شهرستان «ساری» سکونت دارند.

ایل تورک غلجائی: در شهرستان «بهشهر» عمدتاً در حومه قره‌تپه زندگی می‌کنند. برخی از تورکولوگ‌ها منشأ این ایل تورک را از گروههای تورک قارلوق، خالخا و خلج می‌دانند که خواستگاه اصلی آنها جنوب ترکستان (شمال افغانستان امروزی) و پاکستان امروزی بوده است و امروزه عمدتا در اطراف غزنی افغانستان سکونت دارند.

تورکمن‌ها (تورک‌های اوغوز شرقی): بزرگترین گروه تورک در استان مازندران هستند که در شهرستانهای «بهشهر – گلوگاه – ساری – میان دو رود – نکا و سواد کوه» زندگی می‌کنند.

ایلکایی‌ها: ایلی تورک‌تبار است که به غلط “الیکایی” و یا “علی کاهی” خوانده می‌شود. منشأ اصلی این ایل تورک شمال ترکستان است که در اواخر دوره حکومت تورک خوارزمشاهیان به مازندران و سمنان مهاجرت کرده‌اند. برخی از تورکولوگ‌ها، ورود این ایل تورک را به مازندران هم‌زمان با ورود اردوی تورک هولاکو خان به ایران می‌دانند و بر این باورند که ایلکایی‌ها‌ یکی از ایلات تورک تشکیل دهنده‌ی اردوی هولاکو خان بوده‌اند. ایلکایی‌ها بجز مازندران در گرمسار سمنان نیز سکونت دارند ولی متاسفانه به مرور زمان در جامعه ایرانی زبان آسیمیله گشته‌اند.

نام قدیمی و معتبر شهر ساری، «ساری کند» به معنی «شهر زرد» است. در کتاب «تاریخ باستان» شهر ساری را شهر زرد آمده است، زیرا در آنجا درختان لیموی زرد بسیار است.

چون شرق استان مازندران یعنی اقلیم تورک نشین کم جمعیت است، بنابراین در سده‌ی اخیر اقلیتهای قومی زیادی را در آنجا اسکان داده شده‌اند تا بافت قومی تورکی آنجا کم‌رنگ شود. در استان مازندران اقلیتهای بلوچ، لک، تات نیز اسکان داده شده‌اند.

تورکان استان مازندران سنی مذهب و برخی نیز جعفری مذهب هستند.

برخی از تورکان جعفری مذهب استان مازندران در جامعه‌ی ایرانی زبان آسیمیله شده‌اند و زبان تورکی را به خوبی تکلم نمی‌کنند ولی با این وجود به تورک بودن خود معترفند.

تهیه و تنظیم از: آرسلان قاشقایی