پنج‌شنبه , مارس 28 2024
azfa

دکتر توحید ملک زاده: آیا واقعا « ۵۰ هزار خانوار کرمانج توسط شاه عباس از اطراف اورمیه به خراسان کوچانده شده است؟»

گادتب: یکی از آفتهای تاریخ نگاری محلی، عدم توجه به موضوع تاریخ نگاری علمی و دامن زدن به تحریکات قومی از طریق پخش مطالب غیرمستند است.

شایعه کوچاندن ۵۰ هزار خانوار کرمانج توسط شاه عباس از اطراف اورمیه به خراسان یکی از این موضوعاتی است که اخیرا در محافل رسمی و غیر رسمی اورمیه و آذربایجان غربی توسط عده ای خاص با اغراضی کاملا غیر سازنده به صورت کاملا هیجانی بیان شده و معلوم است نه تنها گرهی از مشکلات این طوایف و ایلات ساکن آذربایجان را باز نخواهد کرد بلکه ارتباط سازنده آن ها را با ترکان چه در آذربایجان و چه در شمال خراسان مختل خواهد نمود.

اختلال از آن جهت که روند تدریجی انتگراسیون ایلات و طوایفی که به هر حال در آذربایجان ساکنند و مراحل ورود به شهرنشینی را تجربه می کنند را با اشکال مواجه می کند. ولی در حقیقت موضوع کوچاندن چیست؟

گفتنی است تشکیل دولت صفوی که با کمک ایلات و عشایر ترک و غیر ترک آناطولی و آذربایجان به ثمر رسید روح همکاری و همگرایی اقوامی را مساعد ساخت که نه در زبان و نژاد بلکه در مذهب تشیع با هم اشتراک داشتند.

این ایلات تشکیل دهنده دولت عظیم صفوی که قیزیلباش نامیده می شدند حول محوریت شاه اسماعیل ۱۳ ساله گردآمده و با ایمان به مرشد کل بودن وی دولتی تاسیس نمودند که با انجام هرگونه ماموریت و فداکاری در پایداری این دولت قدرقدرت شیعی تا پای جان کوشش می کردند.

یکی از این طوایف که در ابتدای تاسیس دولت صفوی نقش کمی داشت ولی بعدا جزو طوایف موثر صفویه درآمد ایل « چمیش گزک/ جامیش گزک» ( به ترکی یعنی: با گاومیش سفر کنیم) بود. اهالی این قبیله، منتسب به چمیشگزک از توابع شهر تونج­ائلی آناطولی بودند که همواره خودشان را « زازا » می نامیدند تا کرمانج و کرد .

بعدها در زمان شاه عباس با سرکوب قیزیلباشها و پررنگ شدن طوایف غیر ترک در ساختار دولتی، « چمیشگزکها» جزو یکی از موثرترین طوایف شاهسون درآمدند( نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی، فاروق سومر، ص: ۱۹۵). این طایفه مورد اعتماد شاه عباس بود تا اینکه درگیری های ازبکها و صفوی در خراسان بوقوع پیوست.

از آنجایی که در ساختار تشکیلاتی دولتهای قبل از قاجاریه حتی تا اواسط دولت قاجاریه هر یک از ایلات به مثابه پادگان نظامی عمل می کرد، قرعه ساماندهی مناطق خراسان به نام چمیشگزک و چند طایفه دیگر نظیر چگینی، کلهر، عربگیرلو، پازوکی درآمد که همگی جزو قیزیلباشهای صفوی و از جمله مریدان سرسخت شاه عباس بودند.

براساس ماموریت داده شده طوایف زیر به طرف خراسان حرکت کردند:

– چمیشگزکها که به سبب ایلی از این مرتع به آن مرتع کوچ می کردند، از دشت ورامین که دو سه سال بود در آنجا اطراق کرده بودندبه طرف خراسان حرکت کردند.

– عربگیرلوها که اسمشان را از منطقه مالاطیه ترکیه امروزین گرفته اند و در زمان شاه اسماعیل وارد اتحادیه شاملو شده (نقش ترکان….، ص:۶۴) و در زمان شاه عباس جزو شاملوها بودند ( همان، ص: ۱۲۸)

– کلهر از مناطق کرمانشاه امروزین

– چگینی از مناطق لرستان

– و دهها طایفه بزرگ و کوچک

این گروهها به دستور مرشد شاهسونان- شاه عباس – وارد ماموریت تدافعی در برابر ازبکها شده و سالیان سال در آن منطقه ماندند و به تدریج مناطق مرتعدار قوچان، شیروان، بجنورد و اطراف را تصرف کردند. این گروهها به تدریج زمینهای ترکان گرایلی را از دستشان گرفته و یکه تاز میدان شدند. و منطقه شمال خراسان از سال ۱۰۰۷ قمری یعنی تقریبا ۴۰۰ سال قبل تحت تسلط این طوایف قرار می گیرد. از این تاریخ خبوشان یا قوچان فعلی مرکز این ایلات شاهسون گردید.

حال در این معادله کوچ ایلات شاهسون کرمانج به خراسان، اورمیه چه نقشی بازی می کند سوالی است که اسب تروای استان آذربایجان غربی در اقدامات بعدیش جواب خواهد داد.

۲۵ خرداد ۱۳۹۸

دوباره امتحان کنید

پاشینیان: ارمنستان «دولت در تبعید قاراباغ» را به رسمیت نمی‌شناسد

گادتب: نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در جلسه کابینه دولت این کشور در واکنش به اظهارات …

تداوم بازداشت و بی‌خبری از وضعیت وحید اصغری، نوجوان هفده‌ساله تبریزی

گادتب: به گزارش مرکز گادتب، وحید اصغری، دانش‌آموز هفده‌ساله ساکن شهر سهند تبریز، علیرغم گذشت …

دیدگاهتان را بنویسید