ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: اورمیه از اعصار مختلف خصوصا از زمان شکل گیری دولت قاجاریه و بوجودآمدن شکل جدید دولت در ممالک محروسه ایران به خاطر هم مرزی با دولت عثمانی و وجود اقلیتهای مسیحی در این منطقه شاهد رفت و آمد اتباع خارجی اروپایی و آسیایی بوده و مسکن تعداد زیادی از اتباع خارجی بوده است.
استقرار میسونرهای مذهبی و کنسولگری های دول معظمه بعدی دیگر از بین المللی بودن شهر زیبای اورمیه بود. آن زمان کنسولگری های عثمانی، آمریکا، انگلیس، آلمان، روسیه، فرانسه در اورمیه دایر بود.محمد تمدن در جای جای کتابش همواره از فعالیت میسونرهای مسیحی و همچنین فریبکاری آنان در میان مسیحیان اورموی نالیده است.
از جمله: « در مدت بیش از یکصد سالی که خارجیها در اورمیه موسسات تبلیغاتی دایر نموده بودند توانستند قسمتی از آسوریها را به مذهب کاتولیک و قسمت دیگری را نیز به پروتستان دعوت کنند و عده ای نیز از مذهب ارتدوکسها پیروی کردند. فقط تعداد کمی از آسوری ها در این مدت توانستند در مذهب سابق خود یعنی نسطوری باقی بمانند .میتوان گفت مسیحیان اورمیه از حیث مذهب تقریبا تابع میسیونرها ( هیئت های خارجی ) می دانستند .
بطوریکه در موقع انتخابات مجلس شورای آن زمان ایران مداخله نمیکردند در حالیکه در قانون انتخابات برای ملت کلدانی یک نفر نماینده در نظر گرفته شده بود ولی آنها در فکر انتخابات نماینده برای خود در مجلس شورای ملی نبودند بلکه متنقعا با ارامنه نماینده انتخاب می کردند فقط در این اواخر آسوریها یک نفر به مجلس شورا می فرستند .
همه اینها نشانی از تاثیر تبلیغات خارجی و حمایت آنان از اقلیت و مداخله شان در امور داخلی ایران بود و این تحفه خطرناک نیز از موالید کاپیتالسیون بود که اقلیت را طوری تبلیع کرده بود که آنها تقریبا خود را تابع قوانین ایران و مربوط به این آب و خاک نمی دانستند. فقط عده کمی از آسوریان که از اخلاق و عادات مسلمانان و همسایگان مسلمان خود اطلاعاتی داشتند خود را ایرانی محض می دانستند و بعضی ها نیز از لحاظ وطن پرستی ( ایران ) تعصب خاصی نشان می دادند». (تمدن، محمد، اوضاع ایران در جنگ اول یا تاریخ رضائیه، موسسه مطبوعاتی تمدن، اورمیه، ۱۳۵۰،ص: ۱۰۷) قبل از جنگ جهانی اول ۱۲ هزار اقلیت در اورمیه سکونت داشتند و پس از ورود روس ها به ایران و واقع شدن جنگ جهانی اول و ورود سی هزار خانوار جیلوهای عثمانی به پیچیدگی اوضاع اورمیه افزود و براساس توافقنامه های کاپیتولاسیونی اختلافات مسیحیان ولو اتباع ایرانی در کارگزاریها که مختص اتباع خارجی بود حل و فصل می شود(همان،ص: ۱۰۹) .
در سال ۱۸۳۵م / ۱۲۴۸ شمسی اولین دسته آمریکایی مرکب از دکتر گرانت و مستر ژوستین پرکنیز به شهر اورمیه وارد و به مطالعه اوضاع و احوال شهر اورمیه پرداختند. پس از او دکتر رایت ، دکتر اورن و دکتر هولمز در اورمیه ساکن شده و به فعالیت های مسیونری پرداختند . میسیون فرانسوی در سال ۱۸۴۱ م / ۱۲۲۰شمسی دو باب مدرسه پسرانه و دخترانه و یک دستگاه چاپخانه با وسایل حروف ریزی ، یک باب کتابخانه و قرائتخانه در اورمیه و روستاهای اطراف تاسیس نمودند . بعدها ۳۵ باب مدرسه دهات اورمیه از طرف مسیون فرانسوی، تاسیس شد .
با اینحال وجود این حجم از اتباع بیگانه و مسیحیان و تبلیغات شدید میسونرهای اروپایی، نتوانست بر هویت آذربایجانی شهر اورمیه ( زبان ترکی و دین اسلام) تاثیر بگذارد. محمد امین رسول زاده هم بعدها در گزارشهای منتشره درباره اوضاع آذربایجان و خصوصا اورمیه از طرز لباس پوشیدن متفاوت در شهر صحبت می کند که دلیلی بر بین المللی بودن شهر اورمیه می باشد. با اینحال تاکید می کند:
« ترکی در اینجا زبان بین المللی است. این زبان را هر کسی می داند. ارمنی، کرد، روس، فرانسوی ، انگلیسی، فارسی، آسوری و آلمانی همه به ترکی تکلم می کنند. می توانم با این همه افراد مختلف الجنس صحبت کنم. ترکم و از این جهت احساس خوشبختی می کنم.»( رسول زاده، محمد امین، گزارشهایی از انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه: رحیم رئیس نیا، انتشارات شیرازه، چاپ اول تهران، ۱۳۷۷، ص: ۲۱۹)
امروزه نیز برگزاری اجلاسهای منطقه ای از جمله اجلاس وزرای خارجه ایران، آذربایجان و ترکیه در فروردین ۱۳۹۰، ششمین اجلاس بین المللی راه ابریشم اردیبهشت ۹۵،لیگ بین المللی والیبال ملتها در خرداد ۱۳۹۸ در راستای همین امر بین المللی بودن شهر اورمیه می باشد که صد البته با توجه به پیشینه تاریخی منطقه بسیار ناچیز است.
