ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: « از آنجایی که مدتهای مدیدی ترکان ایران شامل خاندان ترک افشار و قاجار بر سلطنت ایران حاکم بودند، رجال آذربایجان نیز از این موضوع بهره مند شده و از ترکان این منطقه مامورین، والی، سفیر و رجال درباری مهمی پرورش یافته و صنف مامورین پرقدرتی بوجود آمده است. حدود نود درصد مامورین آذربایجان وحتی ایران در دست ترکان خصوصاً رجال آذربایجان است بنابراین آنان از وضعیت حاکم راضی هستند. فقط پس از سلسله قاجار که سلسله پهلوی حاکم شد (شاه امروزی، رضاشاه خودش را منسوب به سلسله قدیم فارسی یعنی پهلوی می داند) در اثر تلاش فارس ها و بعضی تبلیغات خارجی روسای ادارات آذربایجانی را عوض کرده و آذربایجانی که همیشه خود را حاکم دیده جای خود را به تدریج به فارسها می دهد. این مساله در میان مامورین و روشنفکران آذربایجانی نوعی نگرانی و ترس از آینده را بیدار کرده است. در آذربایجان گویا به سبب مقابله با تبلیغات ترکهای عثمانی ولی در باطن به سبب بسط فرهنگ فارسی مامورین و معلمان فارس به منطقه گسیل می شود. اگراین سیاست ادامه یابد ترکان آذربایجان رنجیده شده و طبیعی است بعضی تاثیرات منفی بر جای خواهد گذاشت. محتملاً حکومت بعضی کارها نظیر تبادل مامورین و معلمین آذربایجان با فارس ها را انجام خواهد داد که این کارها نه تنها مثبت نخواهد بود بلکه نتیجه منفی هم خواهد داشت و محتملاً سبب نزدیکی ترکان آذربایجان به ترکیه خواهد شد.
در آذربایجان امور قضایی هم خوب نیست. قبلاً والی ها با ملاها به صورت مشترک محاکم قضایی تشکیل داده و به صورت سریع اجرای حکم می کردند. ولی حالا مامورین عدلیه به تنهایی انجام وظیفه می کنند. از آنجایی که قوانین قضایی از قوانین عدلیه فرانسه ترجمه شده و مامورین عدلیه که اکثراً آخوندها هستند این قوانین را نمی فهمند، بنابراین بر اساس عرف و عادت قبلی عمل می کنند و بالطبع این طرز محکمه چون با طرز جدید فرق می کند کارهای قضایی طول می کشد. این مساله هم احکام سریع والیان و آخوندها را ولو در مقابل رشوه باشد طلب می کند. مردم هم در میان ماموران صلحیه (دادگستری رسمی) و مجتهدین که حکم قضایی اشان ابقا شده و والیانی که حق قضایی خود را از دست داده اند درمانده اند.
وضعیت اجتماعی- تجاری و اداری آذربایجان تا حد ممکن گفته شد. اگر از مخالفت بعضی افراد ولو بصورت ناخودآگاه و همچنین از تصادم حس ترکی با فارسی صرفنظر شود افکار عمومی ترکان بر له حکومت بیش از پیش مساعد می باشد. خلع سلاح شاهسون هایی که پنج شش سال قبل تا نزدیکی های تبریز آمده بودند و کم شدن قتل و غارت و برپایی امنیت و آسایش موجب خشنودی روستایی و ارباب و تجار شده است. درباره افکار و حساسیت شاهسون های شمال و شرق آذربایجان با نفوس تقریبی صدهزار نفر چون از منطقه دیدار نکرده ام چیزی نمی گویم.» آذربایجان در اوایل دوره پهلوی، مترجم دکتر توحید ملک زاده، نشر اختر۱۳۸۸، ص:۹۹
۲۸مهر ۱۳۹۸
