گادتب: به گزارش مرکز خبر گادتب، حکومت آتا بیگان آذربایجان با حکومت «ائل ده نیز» در نواحی شمالغرب آذربایجان شروع شد. آغاز حکومت وی را ۱۱۳۶ م نوشته اند. در تاریخهای نویسندگان اسلامی رقم ۵۳۱ و۵۴۱ هـ . ق. نیز دیده می شود.
به هر حال همزمان با ضعف دولت سلجوقی و قدرتمند شدن حکومتهای محلی، فعالیتهای گرجی های شمال آذربایجان برای بسط حکومتشان آغاز شد. ائلده نیز نیز که آتا بیگ آذربایجان بود جز دفاع راه چاره ای نیافت.
وی در عین حالی که مشغول دفاع از مرز های آذربایجان بود فعالیتهای سیاسی و نظامیش را به عنوان یک قدرت برتر از مرزهای قلمروش فراتر کرده بنابر این هیچ یک از همسیگان جرأت و قدرت تاخت و تاز در اراضی آتا بیگ ائلده نیز را نداشتند.
پس از وی پسرش پهلوان محمد آتا بیگ آذربایجان شد و سیاستهای پدرش راکه همان دفاع از مرزها و تحکیم قدرت آتا بیگان بود مشغول شد . وی قبل از مرگش مملکت را بین ۴ پسرش تقسیم کرد ولی بعد از فوت بنا به قانون «ارشدیت» ترک که طبق آن حکومت به ارشد ترین فرد قبیله می رسد، حکومت به قیزیل ارسلان عثمان رسید و این زمینه ای برای اختلاف بین خاندان آتا بیگ شد.
آتا بیگ قیزیل ارسلان در ۵۸۴ هـ . ق. برای جنگ به کشور های همسایه تاخت . در این هنگام طغرل سوم سلجوقی که آخرین امپراطور سلجوقی نیز شمرده می شود از فرصت استفاده کرده و با قشونی مرکب از ۵۰ هزار نفر به سلماس تاخته و سلماس را به تصرف خود در می آورد و در عین حال به تصرف اوشنو ، اورمیه و خوی نیز اقدام کرده و این شهرها را به شدت تخریب می نماید و سلماس نیز توسط طوغرول سوم غارت می شود .
دولت اتابکان آذربایجان با حمله مغول منقرض شد.