گادتب: اخیراً مقاله ای به قلم دکتر جواد نوروزی رئیس بنیاد فرهنگی مقبره الشعرا استاد شهریار در مورد ضرورت تاسیس فرهنگستان زبان و ادبیات تُرکی در مطبوعات درج گردید که به جهت مرتبط بودن با زبان و ادبیات تُرکی انعکاس می دهیم:
نبود فرهنگستان زبان وادبیات ترکی آسیب شدیدی در سالهای اخیر به این زبان وارد ساخته است .فقدان مراکز علمی، پژوهشی به همراه عواملی مانند فراموشی و رقیقتر شدن زبان مادری (پدیده فآذری) در روند انتقال شفاهی از یک نسل به نسل دیگر و عدم امکان معادلسازی و معادلیابی برای موضوعات، مفاهیم و اشیای جدید، میتواند آن زبان مادری را به زبانی نازا و ایستا تبدیل کند. عدم انتقال نسلی و نازایی زبانی میتواند در یک بازه زمانی طولانی، یک زبان را به گویش تبدیل کند و یا حتی منجر به مرگ تدریجی آن زبان شود. به طور نمونه، زبانهای مازنی و گیلکی دست کم در مناطق شهری در طی دهههای اخیر تبدیل به گویش و لهجه شدهاند که بر پایه تعاریف زبان شناسی، دیگر به سختی میتوان آنها را زبان نامید.
آب رفتن زبان ترکی و گسترش پدیده زبان فآذری یکی از آسیبهای اصلی در سالهای اخیر میباشد.: پدیده «زبان فآذری» (فارسی + آذری) به زبان ترکی آمیخته با واژگان و دستور زبان فارسی گفته میشود که از نظر شکل و محتوا تهی شده و بر اثر ترکیب مفرط و لجام گسیخته با زبان فارسی به شکل زبانی فاقد ساختار، قاعده و پویایی در آمده است. گسترش پدیده فآذری بویژه در میان جمعیتهای مهاجر به کلانشهرها، بزرگترین تهدید پیش روی زبان ترکی آذربایجانی است چرا که آن زبان را از درون تهی و گویشوران آن را به فراموشی تدریجی زبان مادری و جایگزینی آن با زبان غالب (فارسی) سوق میدهد. دو عامل در شکلگیری این پدیده نقشآفرینی کردهاند. نخست، رسانهها و دوم، نظام آموزشی.
نظر به اينكه زبان ترکی ، زبان مهم عالم اسلام و كليد بخش عظيمى از ذخاير ارزشمند علمى و ادبى تمدن اسلامى، و خود از اركان هويّت فرهنگى ملت ايران است، و با توجه به اينكه بنابر قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران،بهمنظور حفظ سلامت و تقويت و گسترش اين زبان و تجهيز آن براى برآوردن نيازهاى روزافزون فرهنگى و علمى و فنى و رفع تشتت و ايجاد هماهنگى در فعاليتهاى مراكز فرهنگى و پژوهشى در حوزۀ زبان و ادب ترکی و سازمان دادن به تبادل گسترده و پربار تجربه درزمينۀ تحقيقات و مطالعات در اين حوزه و صرفهجويى در نيرو و استفادۀ صحيح از كارشناسان و پژوهشگران و ايجاد مرجعى معتبر و برخوردار از وجهه و حيثيت جهانى در ايران میبایستی فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی تاسیس شود.
فرهنگستان زبان و ادبیات ترکی میبایستی به دنبال اهداف ذیل باشد:
حفظ قوّت و اصالت زبان ترکى، بهعنوان يكى از اركان هويت ملى ايران و زبان مهم عالم اسلام و حامل معارف و فرهنگ اسلامى؛
پروردن زبانى مهذّب و رسا براى بيان انديشههاى علمى و ادبى و ايجاد انس با مآثر معارف تاريخى در نسل كنونى و نسلهاى آينده؛
رواج زبان و ادب ترکی و گسترش حوزه و قلمرو آن در داخل و خارج از كشور؛
ايجاد نشاط و بالندگى در زبان ترکی، به تناسب مقتض سازمان دادن و تمشيت فعاليتهاى ناظر به حفظ ميراث زبانى و ادبى فارسى؛
فرهنگستان زبان وادبیات ترکی در حوزههای ذیل میتواند فعال باشد:
تأسيس واحدهاى واژهسازى و واژهگزينى و سازمان دادن واحدهاى مشابه در مراكز دانشگاهى و ديگر سازمانهاى علمى و فرهنگى و هماهنگ ساختن فعاليتهاى آنان از راه تبادل تجارب؛
نظارت بر واژهسازى و معادليابى در ترجمه از زبانهاى ديگر به زبان ترکی و تعيين معيارهاى لازم براى حفظ و تقويت بنيۀ زبان ترکی در برخورد با مفاهيم و اصطلاحات جديد؛
كمک به معرفى و نشر ميراث زبانى و ادب ترکى بهصورت اصلى و معتبر؛
اهتمام در حفظ فرهنگهاى علمى و مردمى و جمعآورى و ضبط و نشر امثالوحكم و كليۀ اعلام و اصطلاحات ترکی در همۀ زمينهها و بهرهبردارى از آنها براى پرورش و تقويت زبان و ادب ترکی؛
سازمان دادن تبادل تجربهها و دستاوردهاى مراكز پژوهشى در حوزۀ زبان و ادب ترکی و تأمين موجبات بهرهبردارى صحيح از اين تجربهها؛
بهرهبردارى صحيح از گویشها ى محلى (در داخل و خارج از ايران) بهمنظور تقويت و تجهيز اين زبان و غنى ساختن و گستردن دامنۀ كاركرد آن؛
معرفى محققان و اديبان و خدمتگزاران زبان و ادب ترکی و حمايت از نشر آثار ايشان و كمک به تأمين وسايل فعاليت علمى و فرهنگى آنان و فراهم آوردن موجبات تقدير از خدمات آنها.