سیامک میرزایی: در خصوص اهميت آموزش به زبان مادری

گادتب: همانگونه كه واقف هستيد زبان وسيله ای برای ارتباط٬ تفاهم٬ درك، انتقال منظور٬ انديشه ها و تفكرات و همچنين ابزاری برای ابراز عواطف و احساسات بشری ميباشد. انسانها دنيا و محيط پيرامون خويش را در چهار چوب زبان مادريشان درك ميكنند و تكامل جامعه و فرهنگ، انديشه تنها در سايه پيدايی و تكامل زبان امكان پذير ميباشد.

ساخت فكر و به تبع آن برداشت كلی ما از جهان خارج تابع ساخت زبان بومی می باشد و به قول هايدگئر  ًزبان خانه وجودی انسان است. ً

هر زبانی حاصل تاريخ طولانی تلاش انسان برای كسب دانش از جهان می باشد. زبان بخشی مهم از فرهنگ می باشد كه فولكلور، اشعار، قصه های عاميانه ضرب المثل ها٬ اداب و رسوم و باورها، آئين ها و بازی های محلی نيز به عنوان بخشی هايی از هويت فرهنگی فرهنگها بعنوان گنجينه های معنوی انسان در طول تاريخ نمود پيدا كرده اند. زبان مهمترين بعد هويت جمعی محسوب ميشود. انسانها در ظرف زبان با نسل های پيشی و امروزی شان ارتباط برقرار نموده و با اين وجه مشترك دارای همبستگی اجتماعی ميگردند.

آموزش به زبان مادری و لزوم حفظ زبانها مورد تاكيد اكثر زبان شناسان، روانشناسان و انسان شناسان قرار گرفته است و انها با استدلال عملی ثابت كرده اند كه آموزش به زبان مادری سبب تسهیل در یادگیری و رشد آموزشی و شخصیتی حاصل میشود. سازمان های جهانی مثل یونسکو اسناد و منشور ها و اعلامیه هایی همچون منشور زبان مادری، اعلامیه حقوق زبانی بارسلون به سال 1996، اعلامیه حقوق اشخاص متعلق به اقلیت های قومی- ملی- زبانی و مذهبی و کنواسیون حقوق کودک در جهت حفظ و آموزش زبان های قومیتها تاکید ورزیده و در این راستا فعالیت مینماید.

در کشور ایران از دوره ساخت دولت در كشور ايران از دوره ساخت دولت، ملت كه تا به حال قريب صد سال زمان سپری شده است سيستم تك زبانی و تك فرهنگی مورد توجه قرار گرفته و اجرا ميگردد. و بر همين اساس زبان و فرهنگ فارسی يكه تاز عرصه چند زبانه و چند فرهنگی كشور گرديده است و ديگر زبانها و فرهنگها و هويت ها به حاشيه رانده شده و در معرض نابودی قرار گرفته اند اين سياستهای فرهنگی مغاير با عقايد و منافع ديگر فرهنگهای موجود در كشور ميباشد. و مصداق بارزی بر اتنو سايد و يا قوم كشی هستند. كه بر اثر آن فرهنگ يك قوم و يا چند قوم مورد هجوم قرار گرفته و از بين برده ميشود و فرهنگ يك قوم خاص جايگزين آن فرهنگ و يا هويت ميگردد. تسلط و تحميل يك زبان بر زبانهای ديگر تحت عنوان زبان كشی و يا لينگو سايد ( Lingo Sides) يكی از اشكال مهم قوم كشی ميباشد كه در كشور ما صورت ميپذيرد. بدين ترتيب قريب ٧٠٪ ‏از شهروندان ايران در اثر سياستهای تك زبانی٬ تك فرهنگی، ازحقوق زبانی و فرهنگی شان محروم شده و با بحرانهای هويتی مشكلات تحصيلی٬ آموزشی، مشكلات شخصيتی و روحی و ديگر معضلات اجتماعی مواجه گرديده اند. چرا كه به گفته جزف بارت يكی مسؤلان ارشد يونسكو : زبان تا زمانی كه بخشی از برنامه های درسی نباشد در معرض خطر نابودی و انقراض قرار ميگيرد. و زبان كشی با حذف زبانها از مدارس و اجتماع آموزشی از سرعت بيشتري برخوردار ميشود.

همانگونه كه ميدانيد چهار مؤلفه در استاندارد سازی زبان وجود دارد كه دو بخش آن با گوش و دو بخش با چشم صورت ميگيرد. صحبت كردن و گوش دادن جز كاركرد گوش انسان و خواندن و نوشتن از كاركرد چشمی انسان در مسئله زبان ميباشد.

ممنوعيت آموزش به زبان مادری بخش اصلی زبان يعنی خواندن و نوشتن را دچار مشكل نموده است و آنرا حذف كرده است. اما بخش صحبت كردن و گوش دادن زبان نيز تحت تاثير بمباران رسانه ای و فرهنگی مركز دچار اخلال گرديده است.

در اصل ١٥ قانون اساسی كشور بر تدريس آزادانه زبان ادبيات اقوام در سطح مدارس اشاره گرديده است . اما با وجود اهميت مسئله زبان و فرهنگ در ميان مجامع جهانی هنوز هيچ اقدامی مبني بر تدريس زبان و ادبيات اقوام در مدارس كشور در طول ٤٠ سال صورت نپذيرفته است. علاوه بر آن حكومتيان فعاليت فعالين فرهنگی و اجتماعی اقوام را در سطح جامعه قوميشان را نيز برنتابيده و با ايجاد فضای خفقان و امنيتی شديد و با سركوبهای مكرر اكثر كسانی را كه در صدد حفظ زبانها و فرهنگها و دفاع از هويت جمعيشان قدمی بر ميدارند بعنوان متهمين بر هم زننده امنيت كشور بازداشت نموده و روانه زندانها مينمايد‌. اعمال محدوديت ها٬ فشارها و بازداشت های غير قانونی امكان فعاليت را و سر بر آوردن نهادهای فرهنگي اقوام را سلب نموده٬ فضا و عرصه را برای فعاليت های اجتماعی و فرهنگی فعالان قومی تنگ مينمايد.

بانيان٬ متوليان، مروجان و سياست گذاران فارسيزاسيون در كشور كه زبان و فرهنگ فارسی را بر اقوام ديگر ايران و جمعيت های چند زبانی تحميل كرده و حقوق زبانی، فرهنگی اقوام را ذايل ميكنند هرگز مجرم و يا پان فارس قلمداد نميگردند. اما كسانیكه در برابر اين سيل ويرانگر فرهنگی كه ماهیت اجتماعی شان را نشانه گرفته و در صدد حذف و نابودی زبان و فرهنگی قوميشان هستند٬ مقاومت نموده و قد علم مينمايند و از حقوق و آزادی های قومی شان دفاع مينمايند پان ترك پان عرب و يا …. قلمداد ميشوند.

نهضت های قومی موجود در فضای سياسی – اجتماعی ایران در پاسخ به سیاست های ظالمانه و مغایر با منفعت های قومی و جمعیتی و هویتی اقوام ایرانی شکل گرفته و در کنار دیگر جنبش های اجتماعی مثل جنبش زنان و فعالیت کارگری و حقوق بشری و….. بخش مهمی از سپهر سیاسی اجتماعی کشور را شامل میشود. این نهضت های قومی برای حفظ و دفاع از موجودیت های فرهنگی٬ زبانی و احقاق حقوق جمعی شان پا به عرصه گذارند.

نهضت ملی آذربایجان یکی از این نهضت های قومی کشور میباشد. همانطور که مستحضرید یکی از بزرگترین جمعیت زبانی کشور تورکها هستند که با داشتن جمعیتی بالغ بر ۳۰ میلیون اعم از تورکهای قشقائی٬ تورکهای خلج٬ تورکهای اصفهان و کرمان٬ تورکهای خراسان و تورکهای مرکزی٬ تورکهای شمال کشور و تورکمن ها و بالاخص تورکهای آذربایجان میباشد. اما با این اوصاف تورکها در ایران از حق آموزش به زبان مادری محروم میباشند. و هیچ مدرسه و آموزشکده ای به زبان تورکی دایر نمیباشد.

لازم به ذکر است که بخش اول اصل ۱۵ قانون اساسی کشور که حق انحصاری زبان را در اختیار زبان فارسی قرار داده است در اصل نقض کننده و محروم کننده زبان های دیگر اقوام کشور میباشد. چرا که این اصل زبان دولتی و آموزش رسمی مشترک کشور را بدون در نظر گرفتن جمعیت زبانی در دایره حقوقی و سیاسی زبان فارسی در نظر گرفته است. و این حق و امتیاز انحصاری یک زبان باعث حذف دیگر زبانها گشته است. بایستی توجه داشت که هر اصل و ماده قانونی که حقوق و منافع عقاید و دغدغه ها و حساسیت ها گروههای اجتماعی و اقلیت های قومی و مذهبی را تامین ننماید و آنها را مد نظر قرار ندهد از اعتبار و وجه واقعی حقوقی برخوردار نمیباشد. اصل ۱۵ قانون اساسی کشور بایستی دوباره مورد توجه حقوق دانان٬ فعالان و سیاستمداران قرار گرفته و مورد بازبینی قرار گیرد و اصلاح گردد. تا اعلام وصول مواد دیگر قانونی با توجه به وجود ظرفیت های اقوام کشور بایستی ایجاد گردیده و به مرحله اجرا گذارده شود .

سیاست های تک فرهنگی سانترالیزم شدید هرگز منجر به یک پارچگی کشور نمیشود بلکه به دور شدن و احساس نا برابری و تبعیض اقوام به خاطر عدم رعایت تساوی حقوق فرهنگی٬ زبانی٬ اقتصادی و سیاسی می انجامد. تاکید بر نسبیت فرهنگی به رسمیت شناختن اقوام و احترام گذاشتن به آنها و احقاق حقوق آنها توجه و رعایت تنوع و کسرت زبانی و ایجاد سطوح امکاناتی برابر امکان همزیستی و یک پارچگی را فراهم مینماید.ممنوعیت ها٬ محدودیت ها٬ بازداشت ها و تفاسیر غیر واقع؛ تحریف٬ مغالطه و بازیهای زبانی در مورد حق آموزش به زبان مادری و دیگر حقوق اقوام سیر مطالبات و خواسته های حقوقی آنها را حتی برای لحظه ای متوقف نخواهد کرد. و نسل جدید با علم و آگاهی و بیداری اتنیکی بیش از پیش در تحقق مطالبات و دیگر خواسته ها اقدامات عملی انجام خواهند داد.

 

۱۳۹۷/۱/۳۱