ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: بحث شعور ملی تابعی از مدرن شدن و نوعی رجعت به ریشه ها بعد از گسستن روابط طایفه ای است. یعنی شعور ملی و ملی گرایی جانشینی برای روابط عشیره ای و خانواده های گسترده است که سبب بقای اجتماعی شما در کشاکشهای روزگار می شود. این نوع از شعور و آگاهی در ارتباط با آن دیگری است که خود را نشان می دهد و وجهه هویتی شما که چهره مشخص شما را می سازد سبب رفتارها و برخوردهای متمایزی از طرف دیگران می شود و یا در معرض تقسیمات آنها قرار می دهد. اگر حس کنید شما را به اعتبار قومیت، دین، باور، و هر نوع مشخصه ای مورد تحقیر قرار داده یا درصدد از بین بردن شما هستند این حس سریعا در شما فعال می شود تا از خودتان دفاع کنید و یا حتی خودتان را پنهان کرده و انکار نمایید.
در این میان روشنفکران و نخبگان شما نقش کلیدی ایفا می کنند که سبب می شوند جایگاه خودتان را تقسیم بندیهای هویتی پیدا کنید.
با این مقدمه می خواستم عرض کنم که هویت و شعور ملی در بین ترکهای ایران به دلیل در حاکمیت بودن و عادت به دری نویسی در هویت ایرانی تعریف شد و در خود مشروطه نیز چنین برداشتی از هویت ایرانی وجود داشت. ولی غافل از اینکه روشنفکران برخاسته از ترکها که تحت تاثیر مستشرقان و باورهای سنتی از هویت بودند درصدد همسان سازی با چیزی شدند که در دراز مدت ریشه های قومی آنان را به چالش می کشید. و طرح مساله آذری و زبان عوض کردن ترکها در ایران هم در اینجا بود که مطرح شد. یعنی این هویت یابی ملی ناشی از سنت نوشتاری و حکومتی در خدمت اهداف استعماری و سیاستهای منطقه ای قدرتهای بزرگ چون روسیه و انگلیس و فرانسه قرار داشت. خصوصا که مساله تورک گرایی در پایان عثمانی و ترس از گسترش آن در آذربایجان و ایران (و همچنین گسترش آن در قفقاز شمالی و آسیای میانه) سبب جهت گیری برجسته قدرتهایی چون روسیه و انگلیس (و دیگر قدرتهای اروپایی) در برابر آن می شد. و طبیعتا عدم استطاعت علمی و اجتماعی روشنفکر تورک در ایران در درک مساله هویت ملی متوازن و معقول سبب نوعی دریافت خام از شعور ملی می شد. از طرفی این نوع استنباط از شعور ملی خام و عاریتی از معلومات غربی در تضاد با واقعیتها قومی بود و تبدیل به نوعی خودستیزی و هجوم به ریشه ها شد. یعنی روشنفکر تورک در ایران به یک باور هویتی متضاد، غامض و نامتعینی که ناشی از داده های نادرست تاریخی، اجتماعی بود رسید و تعارضات هویتی را نتوانست به طور پایدار، معقول و اقناع کننده ای حل نماید و کشمکش هویت ملی با ریشه های قومی و فرهنگی ادامه یافت
با مدرنیزه شدن وسایل ارتباط جمعی، فرو ریختن اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان این تضادها را دوباره هر چه بیشتر در بحث هویت ملی ما مطرح ساخت که تصادفا مصادف با پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق بود که بعد از استقرار هویت دینی و شیعی هوس به آن فروکش کرد و توجهات ناخواسته به ریشه های قومی در بین دانشجویان و قسمی از روشنفکران ابعاد جدیدی یافت. از آن زمان دوباره در سطح روشنفکران، خصوصا تورک کشاکش هویتی بعد جدیدی پیدا کرد و اکنون می رود که با هر تغییری مطالبات متفاوتی را مطرح کند.
از این رو معتقدم در تاریخ تحولات ما این اولین باری است که هویت گرایی نه از بالا و فرمایشی و تجویزی از طرف حاکمان، که از طرف خود مردم در حال جوشیدن است و در حال سرایت از تورکها به دیگر گروههای قومی در ایران است. اگر ایرانی ها و اقوام بتوانند مساله قومی خود را به شکل مسالمت آمیز و دموکراتیک حل کنند بستر توسعه در کلیت ایران افق روشنی خواهد داشت.
