ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: درّه قیزیل اوزن با آثار باقی مانده خود، خبر از گذشته ای درخشان میدهد. رنگ اقوام باستانی مثل گوتی، لولوبی، هوری، اورارتویی و نهایتا ماننا (قبل از ماد)در چهره این سرزمین مشاهده میشود.
در قصبه انگوران هنوز آثاری باقیمانده از دوران مانناها وجود دارد. قلعه‌های فرو ریخته و دیوارهای از خاک برآمده در آن دیار موجود است که باید مورد مطالعه باستان شناسان قرار گیرد.
ماننا_دوزو یا ماندا_دوزو در قصبه انگوران حکما یادگاری از دوران مانناهاست.
پادشاهی ماننا را میتوان نخستین ساختار بزرگ دولتی در سرزمین آذربایجان دانست. ماننا مستقیما وارث طوایف و اتحادیه‌های طایفه‌ای گوتی، لولوبی و هوری بود که در هزاره‌های سوم و دوم قبل از میلاد در این سرزمین بودند.
آشوریان عادتا ماننا را مانناش و اورارتوها آن را مانا مینامیدند.
متن بالا به این خاطر آورده شده تا خوانندگان با نگاهی دیگر به نام و نشان دره باستانی قیزیل اوزن و شهر ماهنشان یا مانشان بنگرند.
▪︎ به نوشته تاریخ نگاران، دره حاصلخیز قیزیل اوزن در داخل مناطق پادشاهی مانناها قرار داشته است.
شباهت نام مانشان و مانناش بی‌ربط نیست. مانشان قصبه‌ای باستانی و گوئیا یادگاری از عصر حاکمیت قوم ماننا در سالهای قبل از مادهاست.
لازم به ذکر است، در همان دوره‌ها، دره و وادی قیزیل_اؤزن امروزی، قیزیل_بوندا نامیده می‌شده است.
کلمه قیزیل بسامد زیادی در این منطقه دارد، مثل قیزیل گئچیلو که دهستانی معروف در این وادی است.
کلمه مانشان و ماننا حکما ارتباط تباری دارند. اگرچه عده‌ای مانشان را به ماد هم ارتباط داده اند.
در نسخه میرزا صادق مانشانی(یئددی نامه) که قدیمی‌ترین ضبط این واژه را در خود دارد، کلمه ماهنشان دیده نمیشود. به نظر میرسد کلمه ماهنشان فارسی دری شده مانشان در سالهای اخیر است که ادارات دولتی وارد منطقه کرده‌اند. چه اینکه مردم بومی تمام منطقه هنوز هم اینجا را مانشان مینامند.
مرحوم حاج شیخ محمدباقر محمدی (۱۳۰۰- ۱۳۷۵ ش) همواره میگفتند که نام ماهنشان جدید است، ما از زمان قدیم مانشان میگفتیم و مینوشتیم. (نقل به مضمون)
▫️منبع: یئدی نامه. سروده میرزا صادق اوریادی مانشانی، تصحیح علی محمدبیانی.
انتشارات نیکان کتاب- زنجان – 1395
