گادتب: بیرینجی دونیا ساواشینین سون ایللرینده، آذربایجانین هر ایکی تاییندا، عوثمانلی امپراتورلوغونا قارشی بیر ساواش آلانی یاراتماق آماجی ایله بؤلگهیه گؤندریلمیش اینگیلتره اوردوسونون ایچینده اولان مینباشی م.ه. دونوهو اؤز خاطیراتینی بیر کیتاب کیمی یاییملاییبدیر. بو کیتاب، آذربایجانیمیزین هر ایکی تاییندا، اینگیلترهنین دخالتلرینی آچیقلادیغینا گؤره سیاسی تاریخ باخیمیندان اؤنملی ساییلا بیلر. آنجاق، من بو یازیدا بو کیتابا باشقا بیر باخیمدان باخماق ایستهییرم:
آذربایجانا اولان سفرینی قصرشیرین-کیرمانشاه-همدان یولویلا باشلامیش اولان مینباشی دونوهو، یول قیراغی گؤردویو آجلیق فلاکتینی اورکیاندیریجی بیر بیچیمده تصویره چکمیشدیر: “قصر شیرینده اطرافیمیز یییهجک ایستهین آجلیقدان قیوریلان بیر قالابالیق طرفیندن ساریلدی. زاواللی بیر قادین قوللارینداکی بیر ببکله، اوشاغینی قورتارمامیز اوچون بیزه یالواردی” (ص73).
کیرمانشاها یاخینلاشدیغیندا کربلایا گئدن زائرلرین کروانینا راستلاشیر. آنجاق، ائله همن یولون قیراغیندا آجلیقدان جان وئرمکده اولان بیر قوروپ انسان دا گؤرور: “ائرککلر و اوغلان اوشاقلاری یاریم چیپلاق بیر دورومدایدیلار…بعضیلری آچیق بیر شکیلده یولون سونونا گلمیشدیلر. بونلار داها آرتیق چابالامیردیلار و مرحمتلی بیر اؤلومون چکدیکلری آجیلارا آنی بیر سون وئرمهسینی گؤزلهییردیلر. باشقالاری ایسه هله یاشاییشین چوروموش ایپینه ساریلماقدایدیلار. گئدریلهمهمیش آجلیغین قورخونج سانجیلارینی آزالتمانین یولو اولاراق چیلغینجا بیر اوووج کؤک یا دا قالین اوتلاری گمیرهرک یئره چومبلمیشدیلر. آنا قوروپدان آیریلمیش کیچیک بیر قوروپ دا کدرلی بیر آغیت میریلدانیردی: قیتلیغین اؤلدورموش اولدوغو بیرآدامین جنازه دوعاسی ایدی” (ص91).
بو آجی صحنهلر آدامین ایچینی یاندیرسا دا، مینباشی دونوهو-نون آچیقلادیغی خانلارین، تاجیرلرین هابئله وارلیلارین اشرافی قوناقلیقلارینداکی اصرافکارلیقلار آدامین ایچینی لاپ بئله اودا چکیر. دئمک، ملتین چوخونلوغو آجلیقدان اؤلورکن، کربلا زائرلری اؤز یوللاریندادیرلار. وارلیلار ایسه اصرافدان ال چکمیرلر: “دوغویا اؤزگو بیر اصرافکارلیق ایله اوزون ماسانین اوزرینی اؤزل حاضیرلانمیش تاباقلاردان اولوشان بیر سئت دولدورموشدو. قوناقلارا یییه بیلهجکلرینین، ان آز، بئش قاتی یییهجک سونماق بیر ایران دَبیدیر…بوشالان بیر تاباق تئزلیکله یئنیسی ایله دییشدیریلیردی” (ص41). “والینین شیشمان قیلیغینا باخینجا کِرند-ده هئچ کیمسهنین آجلیق چکمهدییی حوکمونه واریلا بیلردی” (ص80). “آخشام یئمهیینده 7 کیشی ایدیک. آنجاق، ائو یییهسی ایران قوناقسئورلییینین گرکدیردییی اصرافکارلیق اویارینجا بیزیم دؤرد قاتیمیزا یئتهجک یییهجک حاضیرلاتمیشدی” (ص96)…
بونلاری اوخویاراق، مینباشی دونوهو-نون آچیقلادیغی دورومدان یوز ایل کئچدییینه باخمایاراق، دورومون هئچ ده دییشمهدییینی دوشونورم: سانال دونیادا یایینلانمیش اولان خبرلره هابئله پایلاشیلمیش اولان شکیللره بیر گؤز دولاندیرسانیز منیم حاقلی اولدوغوما اینانارسینیز. بیر یاندان، یوخسوللوقدان هابئله آجلیقدان اؤزلرینی آسانلارین ساییسی گونو گوندن آرتماقدادیر. باشقا یاندان دا توپلوموموزون وارلی قاتی اصرافکارلیقدا سینیر تانیماییر.
تیلویزیونلاریمیز “جورج فلوید” اوچون اون گون ماتم توتدولار. آنجاق، پارس سویچولوغونا دایانمیش اولان اقتصادی آیریسئچکیلیکدن دولایی غیر-فارس بؤلگهلرده یاشانان آجلیق هابئله یوخسوللوق فلاکتی بو تیلویزیونلاردا بایکوت اولونموشدور!
قایناق: İngiltere’nin İran/Azerbaycan Seferi, M.H. Donohoe, T&K Yayınları, İstanbul, 2016