میرستار گروس اوغلو: جایگاه زن در آیینه ی کتاب ده ده قورقوت و شاهنامه فردوسی

 گادتب: یکی از  فاکتورهای شناخت میزان تعالی فرهنگ و معنویت ملل و اقوام در طول تاریخ، شناخت و مطالعه ی  نوع نگاه و نگرش اقوام به زن می باشد و اینکه موجودی الهی به نام زن در باور و فرهنگ ملل و اقوام خاصه مردان دارای چه جایگاهی بوده و  در ساختار فکری،اجتماعی،فرهنگی،عقیدتی،اقتصادی، سیاسی و حتی نظامی آنان زن دارای چه مرتبه ای و نقشی بوده است؛ برای مقایسه و شناخت مختصر می توان به دو اثر و شاهکار ادبی جهان یعنی کتابده_ده_قورقوت متعلق به تورکان اوغوز و شاهنامه فردوسی اشاره کرد:

 در داستان های ده ده قورقوت،زنان منزلتی والا و تمجیدی و در موادی بالاتر از مرد دارند.برخلاف برخی از داستان ها و افسانه های شرق که زن وضعیتی نکوهش بار دارد و بعنوان بازیچه ی هوس مردان و وسیله ای برای فریب مردان لحاظ می شود، زن در باور و فرهنگ تورکان اوغوز با تمام جلوه های انسانی و با تمام صفات عالیه مانند شجاعت،وفا،غیرت،عفت و عزت اخلاقی در کنار انجام وظیفه مادری و خانوادگی ظاهر می شود.( ده ده قورقوت، ترجمه عزبدفتری و حریری اکبری،1395: مقدمه)

 در داستان های دده قورقوت نشانی از تعدد زوجات به چشم نمی خورد. زن در همه جا همطراز و همآورد مرد و دارای حقوقی مساوی با مرد است و یکی از راه و روش های مرسوم در انتخاب همسر همآورد بودن دختر و پسر در فنون کشتی، اسب سواری، تیراندازی، شمشیرزنی و جنگاوری است(فرزانه، : مقدمه 14 الف)

در ششمین داستان از داستان های دوازده گانه دده قورقودد “داستان قانلی قوجااوغلو” می خوانیم  شخصیتی بنام «قانتورالی» وقتی پدرش از اومی خواهد ازدواج کند قانتورالی خصوصیات همسر دلخواهش را برای پدر این چنین بیان می کند.

من قاراجیق آتیما مینمه دن او مینمیش اولسون

من قانلی کافیر ائلینه گئتمه میش او گئدیب منه باش گتیرمیش اولسون

زنان در شاهنامه:

زنان در شاهنامه مقام مهمّي را حائز نيستند در جایی که فردوسی میگوید:” زن و اژدها هر دو در خاک به / جهان پاک از این هر دو ناپاک به” زن را موجوی ناپاک توصیف می کند که این نوع نگرش نشأت گرفته از باور و نوع نگاه آریایی ها به زن می باشد.

در شاهنامه فردوسی وجود زن در منظومه بيشتر از راه هوي و هوس و يا از راه  شهوت است و از رودابه فقط به عنوان مادر ذكر مي شود. در حماسه ي آریایی ها نمي توان زناني مانند “بورلاخاتون” و “سلجان خاتون” از خاتون ها تورکان اوغوزكه در عالم زني خود همرديف با مردان در تمام صحنه هاي زندگي در خوشي ها و نا كامي ها در جنگ ها و صلح ها حضور فعّال داشته باشند، مشاهده كرد.

در حالی که در داستان “قانتورآلي ” (قانلي قوجا اوغلو) سلجان خاتون همراه همسرش  قانتورآلي در برابر حمله ي دشمن تاپاي جان مي ايستد. “سلجان خاتون آت اويناتدي  /  ايگيديندن قاباق كچدي “؛ در داستان رستم و اسفنديار كه اسفنديار فرزندان خود مهر نوش و نوش آذر را به جنگ در زابلستان مي برد مادر با اسفنديار مخالفت مي كند و اسفنديار در جواب مي گويد:

چو با زن پس پرده باشد جوان  /   بماند منش پست و تيره روان (حریری،فردوسی و زن و تراژدی)

منبع:

1-   فردوسي ، زن و تراژدي، ناصر حريري، چاپ دوم

2-  عزبدفتری-فریبا، حریری اکبری-محمد، ترجمه ده ده قورقوت،نشر ابن سینا،تبریز،2535