ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: ۶ مارس، ۶۹-مین سالگروز درگذشت «محمدامین رسولزاده» از بنیانگذاران اولین جمهوری دموکراتیک در جهان شرق می باشد.
شصت و نهمین سالگرد درگذشت محمدامین رسولزاده، بنیانگذار جمهوری آذربایجان در ۲۸ مه ۱۹۱۸ به عنوان اولین جمهوری دموکراتیک شرق مسلمان، گرامی داشته می‌شود.
وی نقش مهمی در شکل‌گیری هویت ملی مدرن آزربایجانی داشته و با فعالیت‌های مطبوعاتی و سیاسی خود زمینه روشنگری و استقلال کشورش را فراهم کرد. اکنون جمله معروف وی «پرچمی که یک یکبار به اهتراز دربیاد، دیگر پایین نمی‌آید» نماد استقلال آزربایجانی‌ها محسوب می‌شود.
رسولزاده که در ۳۱ ژانویه ۱۸۸۴ در باکو به دنیا آمد، از سنین جوانی در جنبش‌های سیاسی مختلف برای خودمختاری و استقلال کشورش شرکت و علیه رژیم تزاری مبارزه کرد. او همچنین با نوشتن مقالات در روزنامه‌ها و مجلات گوناگون کوشید تا ایده‌های خود را به گوش مردم برساند.
وی با فشار رژیم تزاری روسیه در سال ۱۹۰۹ به ایران مهاجرت کرده و به فعالیت‌های روزنامه‌نگاری‌اش ادامه داد. با از بین رفتن نظام مشروطه در ایران در سال ۱۹۱۱ به تورکیه مهاجرت کرد. رسولزاده سپس به باکو بازگشته و عضو حزب مساوات در این کشور شد. او در سال ۱۹۱۷ به جایگاه ریاست این حزب رسید.
– اعلام تاسیس جمهوری آزربایجان توسط شورای ملی
رسولزاده در ادامه در سال ۱۹۱۸ رئیس شورای ملی که از روشنفکران و صاحب‌نظران آزربایجان تشکیل شده بود، انتخاب شد و ۲۸ مه ۱۹۱۸ تاسیس جمهوری آزربایجان را به طور رسمی اعلام کرد.
رسولزاده در ۱۸ ژوئن ۱۹۱۸ در راس هیئتی برای مشارکت در کنفرانس معرفی کشور تازه تاسیس قفقازی وارد استانبول شد. در تاریخ ۱۵ سپتامبر، انور پاشا، وزیر دفاع وقت عثمانی از تشکیل «ارتش اسلامی قفقاز» و آزادسازی باکو از اشغال گروهک‌های ارامنی و بلشویک به رسولزاده خبر داد.
رسولزاده پس از بازگشت به باکو به رغم عدم حضور در دولت به عنوان رئیس حزب مساوات در ادامه فعالیت‌های سیاسی دولت آزربایجان را هدایت کرد.
– مهاجرت رسول زاده به تورکیه و اخذ تابعیت تورکیه
پس از اشغال آزربایجان توسط بلشویک‌ها، او به مسکو منتقل شد. علی رغم اصرارهای جوزف استالین، رهبر اتحادیه جماهیر شوروی هرگز با آن ها همکاری نکرد. او سرانجام شوروی را ترک کرد.
رسولزاده پس از مدتی زندگی در فرانسه، فنلاند، لهستان، آلمان، مطالبی در علیه شوروری منتشر و برای اعلام اشغال شدن جمهوری آزربایجان به جهانیان تلاش کرد.
وی در سال ۱۹۴۷ به تورکیه آمده و با تصمیم هیئت دولت تابعیت تورکیه را دریافت کرد.
بنیانگذار جمهوری آزربایجان در سال ۱۹۴۹ موسسه فرهنگی آزربایجان را تاسیس کرد. این موسسه هم اکنون در تورکیه به فعالیت‌هایش ادامه می‌دهد.
رسولزاده در ۶ مارس ۱۹۵۵ در آنکارا درگذشت و در قبرستان جئبه‌جی عصری به خاک سپرده شد. نام او به کوچه، خیابان‌های اکثر شهرها و روستاهای تورکیه گذاشته شده و یاد و خاطره وی همچنان گرامی داشته می‌شود.
دیلغم احمد، مورخ و مدیرمسئول مجله چاپار که در مورد زندگی و فعالیت‌های رسولزاده تحقیق کرده می‌گوید: وی تا آخر عمر برای استقلال کشورش تلاش و سعی کرد این موضوع که آزربایجان زمانی مستقل بوده، از یادها نرود.
وی با بیان اینکه رسولزاده بخش قابل توجهی از زندگی خود را در استانبول و آنکارا گذرانده است، افزود: او برای اولین بار در دوره روسیه تزاری به استانبول آمد و با مجله‌های «تورک اوجاقلاری» و «تورک یوردو» آشنا شد. وی در ژوئن ۱۹۱۸ به عنوان رئیس کمیته اجرایی آزربایجان در استانبول بود و سعی کرد روابط خوبی با امپراتوری عثمانی برقرار کند.
دیلغم احمد تصریح کرد: از اشغال آزربایجان، رسولزاده به مدت دو سال در روسیه نگهداری شد، سپس راهی برای فرار یافت و در اواخر سال ۱۹۲۲ به استانبول آمد. او کمیته استقلال آزربایجان را در استانبول تأسیس و مجلات و کتاب‌هایی را منتشر کرد.
رسولزاده که در بین سال‌های ۱۹۳۰- ۱۹۴۷ در اروپا بود، در سال ۱۹۴۷ به تورکیه بازگشت. او در آنکارا انجمن فرهنگی آزربایجان را تاسیس و در کتابخانه ملی کار فعالیت می‌کرد. در همه این مدت که در خارج از وطن بود، همیشه دلش برای آزربایجان می‌تپید. پیکر او نیز اکنون در آنکارا پیش برادران خود محفوظ است.
