ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: اولین مناطقی که از آزربایجان جدا شد، شمال عراق(منطقه های که امروزه به تورکمن ائلی مشهور است) یعنی شهرهای اربیل، موصل، کرکوک و سلیمانیه بود. در سال ۱۵۳۴ در جنگی که بین صفویان و عثمانیها درگرفت این مناطق ضمیمه امپراطوری عثمانی گشت و بعد از فروپاشی عثمانی، سال ۱۹۲۶ در کشور عراق قرار گرفت و پس از سالها و با مهاجرت کردها امروزه ضمیمه اقلیم کردستان عراق شده است.
سالها آزربایجان همچنان به صورت ایالتی بزرگ بود (افشاریه، زندیه و اوایل قاجار)، تا اینکه مطابق عهدنامه ترکمنچای در سال ۱۸۲۸ شمال آزربایجان از جنوب آن جدا و گرفتار روسها شد.
در سال ۱۸۴۰ مطابق اصلاحات اراضی امپراطوری تزاری روس: دربند، آلتی پارین، آختی، دوققوز پارین، قایتاق و… از خاک آزربایجان شمالی جدا و ضمیمه ایالت داغستان شد.
پس از جدا شدن آزربایجان شمالی، روند مهاجرت و اسکان ارامنه یاغی اخراج شده از عثمانی توسط روسها آغاز شد. طوری که پس از چند سال ایروان و شهرهای اطراف آن که صددرصد ترک نشین بودند به شهرهایی ارمنی نشین تبدیل شدند و در سال ۱۹۱۸ از جمهوری سوسیالیستی آزربایجان جدا و جمهوری سوسیالیست ارمنستان را در خاک آزربایجان تاسیس کردند.
پس از جدا سازی دربند و ایروان از خاک آزربایجان شمالی، با تاسیس جمهوری سوسیالیستی گرجستان، منطقه تاریخی “بورچالی” نیز از آزربایجان شمالی جدا شد.
پس از فروپاشی شوروی این منطقه همچنان در گرجستان باقی ماند. منطقه بورچالی در جنوب گرجستان همچنان هویت آزربایجانی خود را حفظ کرده است.
در طی سالهای ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۳ نیز کشور اشغالگر ارمنستان با حمایت تمام عیار روسیه حدود ۲۰ درصد از خاک آزربایجان شمالی را اشغال کرد (مناطق قره باغ) و باعث آواره شدن یک میلیون تورک آزربایجانی و شهید شدن ۳۰ هزار شیعه آزربایجانی و زخمی شدن هزاران تن دیگر شد. گفتنی است ایران نیز علی رغم شعار خود مبنی بر حمایت از مسلمانان در سراسر جهان، یکی از حامیان رژیم اشغالگر قره باغ در طول این مدت بوده و خواستار پایان نیافتن این مناقشه برای بهره برداری به سود خود می باشد!!!
در جنوب آراز آزربایجان همچنان بصورت واحد بود. در زمان قاجار و پس جدا شدن شمال آزربایجان، ممالک محروسه(ایران کنونی) به پنج ایالت(حکمرانی) و دوازده ولایت(حاکم نشین) تقسیم میشد که حکمرانی اول آزربایجان و شامل آزربایجان شرقی، آزربایجان غربی، زنجان، همدان، قزوین، گیلان و بیجار امروزی میشد.
جنوب آزربایجان همچنان بصورت واحد بود (از ۱۸۲۸ تا ۱۹۳۴ ) تا روی کار آمدن حکومت پهلوی، در سال ۱۳۱۶ ممالک محروسه(ایران) به صورت مضحکانه ای به ۱۰ استان بدون نام به صورت عددی تقسیم شد!
⭕️بدین ترتیب آزربایجان جنوبی میان چهار استان تقسیم گردید:
“استان یکم” شامل شهرستانهای:زنجان ، قزوین، ساوه، سلطان آباد(اراک)، رشت، تنکابن
“استان سوم” شامل شهرستانهای اردبیل، تبریز
“استان چهارم” شامل شهرستانهای
خوی، اورمیه، سویوق بلاغ(مهاباد)، مراغه، بیجار و سقز و دیواندره و بانه
“استان پنجم” شامل شهرستانهای ایلام، اسلام آباد غرب، کرمانشاه، سنندج، ملایر، همدان.
در سال ۱۳۲۵ با شکست دمکراتهای آزربایجان، استانهای سوم و چهارم شامل آستارا، اردبیل، تبریز، اورمیه و بیجار استان آزربایجان را تشکیل دادند.
در سال ۱۳۲۶ با تاسیس استان مرکزی به مرکزیت تهران، قزوین و ساوه و اراک از آزربایجان جدا وبه استان مرکزی ملحق شد.
در سال ۱۳۳۴ مجددا استان آزربایجان به دو قسمت شرقی(شامل اردبیل و تبریز) و غربی(مرکزیت ارومیه و شامل بیجار و سقز و دیواندره و بانه) تقسیم شد.
پس از تقسیم استان آزربایجان به دو قسمت، در سال ۱۳۳۷ بیجار،سقز، دیواندره و بانه از آزربایجان غربی جدا شدند و به سنندج و قروه که در سال ۱۳۱۶ از آزربایجان جدا شده بودند پیوستند و به همراه مریوان و کامیاران استانی با نام کردستان شکل گرفت.
در سال ۱۳۵۰ آستارا نیز از استان آزربایجان شرقی که هنوز شامل اردبیل بود جدا شد و به استان گیلان ضمیمه شد.
در سال ۱۳۵۲ با تاسیس استانهای زنجان و همدان، این دو شهر نیز از آزربایجان جدا شدند.
در سال ۱۳۵۶ قزوین از مرکزیت جدا و به استان زنجان ملحق می شود.
در سال ۱۳۷۲ نیز اردبیل از استان آزربایجان شرقی جدا شده و استان جدیدی تشکیل داد.
در سال ۱۳۷۶ قزوین از استان زنجان جدا و استان قزوین را تشکیل داد.
در مجموع طی ۶۰ سال به ترتیب سنقر،سنندج، قروه، قزوین، ساوه، اراک، بیجار، سقز، دیواندره، بانه،آستارا، همدان، انزلی، زنجان و اردبیل از آزربایجان جدا و ضمیمه استانهای دیگر شدند . همراه این تکه تکه کردنها به بهانه توسعه کاذب، سیاستهای شدید ترک زدایی ازاسامی شهرها و روستاها ونیز تغییر بافت جمعیتی و زبانی نیز در طی این سالها اجرا شده وهمچنان ادامه دارد.
