احمد بیات (قزوین): نابودی فرهنگ و تمدن بشری؛ وجه مشترک هخامنشیان، ساسانیان و پهلویان

گادتب: به نظر می رسد نابودی آثار فرهنگی و مادی اقوام بومی و صاحبان اصلی ایران از خصوصیات ذاتی قوم آریایی بوده و در خون و ذات این جماعت نهادینه شده است، همانگونه که هخامنشیان بعد از هجوم به ایران و قتل عام اقوام بومی بسیاری از آثار فرهنگی و تمدنی اقوام بومی ایران منجمله ایلامی_لر، مادلار، ماننالار  و…را یا مصادر نموده و یا از بین بردند دقیقا همین ماجرا و غارتگری ها و دشمنی ها توسط ساسانیان علیه اشکانیان صورت گرفت و درست همین سیاست های ضدفرهنگی قرن ها بعد  توسط نواده گان همین غارتگران در زمان پهلویان منحوس عینا تکرار شد مخصوصا زمانی که قشون دولت مرکزی پهلویان در نیمه دوم دهه ی بیست با تجاوز قشون مرکزی به آذربایجان بسیاری از کتاب های تورکی را در شهرهای زنگان، تبریز، اورمیه، قزوین، خوی، سولدوز، اردبیل و… به آتش کشیدند.

  ✍️ شیرین بیانی در مقدمه کتاب “شامگاه اشکانیان و بامداد ساسانیان” با اشاره به کینه و عداوت شدید ساسانیان علیه اشکانیان و کوشش بی وقفه و بی امان آنان جهت محو آثار فرهنگی و تمدنی و از بین بردن آثار سیاسی اشکانیان می نویسد:”ساسانیان پس از اضمحلال حکومت اشکانی به نحوی منظم و حساب شده به نابودی و محو آثار مادی و معنوی قوم پارتی کمر بستند.”(بیانی،انتشارات دانشگاه تهران: 58 )؛ وی در بخشی دیگر از کتابش و در ارتباط با این موضوع می نویسد:”ساسانیان به پارسی بودن خویش افتخار می کردند. اینان پارس را بالاتر و برتر از همه ایالات می شمردند… ساسان که خیالات و توهمات دور و درازی در سر می پروانید همواره می گفت: اگر روزی ملک به من برسد من روی زمین را از اشکانیان پاک کنم.”( همان،صص 6-5)

✍️ با توجه به اینکه پارتیان(اشکانیان) صاحب دولتی مقتدر و حکومتی گسترده بودند این سؤال مطرح می شود چرا ساسانیان اینهمه با اشکانیان کینه و کدورت داشتند و تمام هم و غم خود را بر محو آثار مادی و معنوی_فرهنگی اشکانیان معطوف کرده بودند؛ محمد رحمانی پژوهشگر تاریخ آذربایجان با اشاره به تفاوت و تمایز قومی و زبانی ساسانیان با اشکانیان می نویسد:”شکاف قومی –زبانی(Ethnolinguistic) بین خاندان ساسانی و اشکانی دلیل اصلی کینه و عداوت خاندان شوونیست ساسانی نسبت به اشکانیان بوده است.(نگاهی نوین به تاریخ دیرین ترک های ایران،1379، : 86).

✍️ رحمانی فر در خصوص تداوم خیانت ها و دشمنی های ساسانیان علیه اشکانیان در عین تابعیت آنها از اشکانیان می نویسد:” این است که می بینیم در روزگای که اشکانیان در حال مبارزه و جنگ با سلوکیان یعنی دشمن مشترک ایرانیان، بودند پارسی ها به عوض کمک به اشکانیان جانب یونانی ها را گرفتند زیرا به تصور آنان تابعیت از سلوکیان برتری داشت به اشکانیان.”(رحمانی فر،1384: 84)

 راوندی در کتاب “تاریخ تحولات اجتماعی ایران” می نویسد:” اشکانیان به مدت 5 قرن(247ق.م تا 224.م) بر ایران فرمانروایی کردند ولی جانشینان آنها یعنی ساسانیان بیش از آنچه عباسیان با امویان کردند در از میان بردن خاطره و تاریخ اشکانیان کوشیدند.”( راوندی،ج1،1347: 591)؛ تحمل پیروزی های پارتیان اشکانی برای ایرانیان جنوبی که وارث تمدنی کهنسال[ایلامیان و دیگر اقوام بومی ایران] بودند سخت دشوار بود و با وجود روش منصفانه پارتیان، غالبا ساسانیان از هر فرصتی برای مخالفت و دشمنی با پارتیان استفاده می کردند.(همان،،1347: 568)

منابع:

1- بیانی،شیرین، شامگاه اشکانیان و بامداد ساسانیان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران

2- راوندی،مرتضی،تاریخ اجتماعی ایران،ج 1،تهران،انتشارات امیر کبیر،1347

3- رحمانی فر،محمد،نگاهی نوین به تاریخ دیرین ترک های ایران،تبریز،انتشارات اختر،1379