اردوغان تاوان چه چیزی را می پردازد؟

گادتب: در هفته ها و ماه های اخیر، در حالی که آمارهای حیاتی اقتصاد ترکیه پس از خفیف شدن اثرات کرونا و آغاز دوره ریکاوری علائم مثبتی را نشان می دادند، اقتصاد این کشور وارد بحران ارزی شدیدی شده است. در طول دوره مذکور به ویژه پس از ماه های آغازین سال ۲۰۲۱ و واکسیناسیون عمومی مردم ترکیه، اقتصاد این کشور توانست خود را بار دیگر جمع و جور کرده و با رشدی شتابزده به فعالیت خود ادامه دهد. نگاهی به آمارهای ارائه شده از سوی منابع معتبر جهانی از جمله صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و همچنین داده های سازمان ملل نشان می دهد که رشد اقتصادی این کشور ما بین ۸ الی ۱۱ درصد خواهد بود، رقمی که در میان کشورهای گروه ۲۰ رتبه اول و در میان کشورهای OECD رتبه دوم را به خود اختصاص می‌دهد. در این راستا، همچنین اقتصاد ترکیه هر ماه رکورد جدیدی در صادرات را رقم می‌زند، به گونه‌ای صادرات ماهیانه ترکیه در هر ماه به نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار و در بازه سالیانه به بیش از ۲۲۵ میلیارد دلار رسیده است. رشد تولیدات صنعتی این کشور نیز به ۹ درصد رسیده است. اگرچه که تولیدات کشاورزی ترکیه به دلیل خشکسالی منطقه ای در بخش هایی از مرکز این کشور ۴ درصد کاهش یافته است اما ارقام مربوط به بیکاری نیز نشان می‌دهد که نرخ بی کاری در این کشور نزدیک به یک درصد کاهش یافته است.

 اما در کنار آمارهای مثبت حیاتی، آمارهای مهمی مانند تورم و نرخ برابری پول ملی این کشور در برابر دلار در وضعیت نامطلوبی به سر می برد. نرخ برابری دلار در مقابل لیر در آغاز سال ۲۰۲۱ حدود ۷.۶۳ لیر بود، این رقم هم اکنون در حال نزدیک شدن به ۱۴ لیر می باشد. نرخ تورم نیز به سیر صعودی خود ادامه داده و به بالای ۲۱ درصد رسیده است. مخالفان اردوغان بر این باورند که آمار واقعی تورم بالاتر از نرخ اعلام شده باشد.

چگونه می توان این آمار های متعارض را بررسی کرد؟

 در حالی که آمار های رو به رشد ترکیه از جمله افزایش تولیدات صنعتی و صادرات و همچنین کاهش بیکاری و افتتاح پروژه‌های عظیم ملی می توانست نوید بخش تغییرات مثبت در زندگی شهروندان این کشور باشد، افزایش تورم بی رویه و همچنین دلار لجام‌گسیخته باعث ایجاد التهابات اجتماعی در عرصه سیاسی این کشور شده است. اردوغان اعلام کرده است که تحرکات فعلی در بازار ارز ترکیه «غیر اقتصادی» بوده و افرادی در پی انجام «کارهایی» می باشند

 در این راستا می‌توان به صورت خلاصه اثرات روانی تحرکات بازار های مالی ترکیه را به شرح زیر و به صورت فصل بیان کرد:

الف: تاکید اردوغان بر مفهوم «ترکیه نوین».

 مطابق این طرح که برخی ها در ایران و اروپا از آن با نام عثمانی گری جدید نیز یاد می کنند، ترکیه خواهان سهام بیشتر در معادلات قدرت جهانی بوده و حوزه دیپلماسی جدیدی برای خود در مجاور نزدیک خود تعریف کرده است. ترکیه در دوره اردوغان به ویژه پس از بهار عربی،سیاست انفعال در سیاست خارجی و مشغول شدن به داخل ترکیه را کنار گذاشته و بخشی از تحولات اصلی منطقه شده است. در این راستا خط مشی سیاسی احمد داوود اوغلو نخست وزیر وقت ترکیه و همچنین مغز متفکر حزب عدالت و توسعه در میان سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷ را نادیده گرفت.

ب: تلاش برای خودکفایی در عرصه «تسلیحات و استقلال در زمینه‌ی استخبارات».

 این رویکرد نیز که بخشی از گفتمان فوق تعریف می شود بر استقلال ترکیه در عرصه تسلیحات تاکید دارد. ترکیه هم اکنون ۷۰۰ پروژه ملی در زمینه تسلیحات دارد و خودکفایی تسلیحاتی این کشور به ۸۰ درصد نزدیک شده است. بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ شرکت ریز و درشت ترکیه با صنایع دفاعی و وزارت دفاع این کشور در همکاری نزدیک هستند و صادرات تسلیحاتی ترکیه نیز در سال ۲۰۲۱ به رقم بی سابقه ۳ میلیارد دلار خواهد رسید.

ج. مسئله «قره باغ و یونان».

 اگرچه که در مفهوم سیاسی با واژه شرق و غرب و عدم تفاهم آنها روبرو هستیم، این دو مفهوم یعنی شرق با مرکزیت روسیه و غرب با مرکزیت آمریکا در دو نقطه با هم تفاهم کامل دارند، یکی بحث حمایت از «ارمنستان» در در تداوم وضعیت موجود قفقاز و دیگری حمایت از «یونان» به عنوان شالوده تمدنی فلسفی غرب و همسان پنداری دینی با شرق ( جهان ارتدوکس). ترکیه تحت رهبری اردوغان با مداخله در تحولات قفقاز و حمایت علنی از جمهوری آذربایجان وضعیت ۳۰ ساله را به نفع آذربایجان تغییر داد و در دریای اژه و شرق مدیترانه نیز با طرح مفهوم «وطن آبی» با یونان به مراحل خطرناکی از تنش رسیده است.

د. «بحران خاورمیانه»

 ترکیه تحت رهبری اردوغان، در خاورمیانه مرکزی نیز چالش‌های متقابلی با غرب دارد، ترکیه سه عملیات در شمال سوریه انجام داده که هر سه آنها بر خلاف منافع غرب در منطقه می‌باشد.

آمریکا با طرح برنامه حمایت از گروههای کردی در سوریه به منظور مقابله با داعش، ده ها هزار تن از نیروهای مذکور را مسلح کرده و در پی اعلام یک منطقه خودمختار و حتی مستقل در شمال سوریه می باشد و ترکیه با انجام عملیات های مذکور و همچنین اصرار بر تداوم عملیات ها، وارد مارپیچ بحران امنیتی فزاینده ای با آمریکا شده است.

 شایان ذکر است که بایدن قبل از آغاز صدارت خود بر ریاست جمهوری آمریکا به صراحت اعلام کرده بود که اردوغان را از طریق حمایت از مخالفان وی سرنگون خواهد کرد و ناگفته پیداست که مهمترین ابزار در این زمینه دستکاری بازارهای مالی ترکیه از طریق « سیادت دلار» می باشد…

مطالعات اوراسیا-خاورمیانه