امیرافشار افشاری: غارِ کرفتو، اثری باستانی در آزربایجانِ تاریخی

گادتب:  غار کَرَفتو، غاری باستانی و اثری تاریخی  که در صخره مرتفعی در شرق شهر سقز و شمال غرب شهرستان دیواندره قرار دارد و از نظر تقسیمات سیاسی قبلا در حوزه سقز و در حال حاضر در حوزه شهرستان دیواندره قرار دارد؛

  برخی تلاش نموده اند تا لغت کَرَفتو را بعنوان لغتی فارسی_کوردی تبیین و تبلیغ کنند ولی بنا به ادله های ذیل_الذکر می توان مدعی شد که توپونیم کَرَفتو لغتی تُرکی می باشد:

1- وجود استانی به نام کوردستان در  فضای جغرافیای امروزین خاورمیانه دال بر وجود کوردستانِ تاریخی نیست که ما تاریخ و ادبیات و فرهنگ و جغرافیا و توپونیم_ها را براساس آن جغرافیای خیالی تبیین و تشریح کنیم؛ چراکه جغرافیای کنونی کوردستان و وجود استانی جعلی به نام ” کُ ر د س ت ا ن ” حاصل خیانت های استعمارگرانی چون انگلیس و آمریکا و روسیه بمنظور تجزیه سرزمین های امپراطوری عثمانی و سلسله فخیمه قاجاریه می باشد.

2- قرار نیست هرآن چیز  و هر آنکس که در داخل جغرافیای امروزی کردستان جعلی قرار گرفته است پس حتما و حتما باید رنگ و بوی کورد و کوردی داشته باشد؛ طبق مستندات تاریخی شهرهای سینان دژ / سینان داش ، سقز، بیجار گروس، بانه و دیواندره  تا همین 200 سال قبل در محدوده ی جغرافیای تاریخی آذربایجان قابل تعریف بود؛ فلذا وجود فیزیکی غار کرفتو در محدوده جغرافیای کنونی کردستان دال بر کوردی بودن نام این غار نیست.

3- اکثر توپونیم و ائتنوتوپونیم های حوزه غار کرفتو تُرکی هستند. موقعیت محلی غار و صخره‌های مرتفع پیرامون آن در میان روستاهای  تُرکان بولاغ ( مسعودآباد امروزیِ ) دیواندره، میرسعید سقز و علی آووا، نوخود دره سی تیکان تپه و یوزباش‌كندی محاط شده است و دسترسی به این غار از طریق شهر دیواندره و دو راهی تیکان تپه_گورباباعلی، از طریق سقز و مسیر آسفالته صاحب به میرسعید، از طریق تیکان تپه ( تکاب ) و مسیر جاده خاكی روستای علی‌آووا امكان‌پذیر می‌باشد فلذا بعید به نظر می رسد که  حوزه توپونیمیکی غار کرفتو ترکی باشد ولی نام کرفتو غیر ترکی؛

4- علیرغم اینکه طی چند دهه گذشته بسیاری از  جاینام_های استان امروز کردستان به فارسی و کوردی تغییر یافته اند ولی اکثر توپونیم ها و ائتنوتوپونیمهای شهرستان های سقز، بیجار گروس، دیواندره، بانه، سینان دز / سینا داش، قروه، دهگلان و حتی مریوان تُرکی هستند و اگر از جنبه ی ” حوزه توپونیمی ” نیز به این استان نگاه کنیم حداقل 70% اسامی شهرها، روستاها، رودها، چشمه ها، کوهها، آثار تاریخی و باستانی در این استان تُرکی هستند مانند : قزل اوزن، تالوار، قوروچای، سقز، گروس، بیجار، قروه، قیرخ بولاق، سینان داش / سینَن دژ ، بانا، آربابا، باباگورگور، اُشقون بابا، قلعه باستانی قامچوقای، اوباتو، قیشلاق، پالنقان، و …و…

5- تنها دلیل مدعیان کوردی بودن نام کرفتو این است که ” امروزه کوردها از لغت ” توو – تاو – هه تاو ”  برای  خورشید و آتش استفاده می کنند که جزء دوم آن یعنی ” توو” در اوستا نیز آمده است ” ؛ در جواب مدعیان باید گفت که

 اولا:  لغات ” تاو / توو /  اوتو ” در بین سومریان و ایلامیان نیز وجود داشته است و حتی ” اوتو / هوتو” بعنوان الهه ی آتش و خورشید، مورد تقدیس و احترام سومریان بوده است فرهنگ و تمدنی که حداقل سه هزار قبل از اوستا وجود داشته است و طبق گفته مورخان و زبانشناسان سومریان نیز  التصاقی زبان بوده اند؛ 

ثانیا: تُرکان بومی شهرستان های دیواندره و سقز و گروس نیز از لغت ” تاو” در معانی آتش و شعله های آتش و گُرگرفتگی استفاده می کنند؛

 ثالثا: در توپونیم زرینه_اوباتو  ( منطقه ای  در دیواندره ) نیز عنصر توو/ تاو مشاهده می شود بدینصورت که اوباتو مرکب از دو عنصر اوبا به معنی خانه و  توو / تاو به معنای آتش و در مجموع در معنای خانه آتش / آتشکده / سرزمین آتش به کار رفته است .به قطع یقین لغات ” تاو -توو – هه تاو( اوتو ) از زبان ترکی وارد کوردی شده است مثل صدها واژه ترکی که وارد زبان اکراد شده است.

 لغت کَرَفتو بعنوان کلمه ای تُرکی مرکب از دو عنصر ” کَرَ ” و ” تاو – تو – هه تو – اوتو” می باشد که اگر جزء  ” کَرَه ” را همان ” گَرَه / قَره ” در معنای بزرگ و مقدس بدانیم نه در معنای سیاه،[  همانگونه که “قره چای ” در معنای “رودخانه بزرگ و مقدس ” می باشد نه در معنای ” رودخانه سیاه” ] و عنصر ” تاو ” را در معنای ” آتش ، خورشید، گُرگرفتگی و شعله های آتش تشریح کنیم  معنای ” آتش بزرگ و مقدس ” از آن استنباط  می شود که بومیان منطقه از آن نیز بعنوان ملجأ و پناهگاه در مقابل تهاجم وحشیانه آریایی ها به آزربایجان استفاده می کردند فلذا در جایگاه آتشکده و محل زندگی، مورد تقدیس آنان نیز بوده است؛