پنج‌شنبه , می 2 2024
azfa

امیر علیشیر نوایی‌ تورک ادبیاتی‌نین پارلاق اولدوزی

گادتب: تورک دونیاسی‌ و ادبیاتی‌نین پارلاق اولدوزلاری، بیر- ایکی دئییل. یقین آد آپارماق‌لا، ساناماق‌لا قورتارمایاجاق. بونلارین اَن پارلاق اولدوزو، امیر علیشیر نوایی‌دیر. پروفسور زکی ولیدی طوغان، امیرعلیشیر نوایی‌نی، دونیا شاعیرلر و دوشونورلر ایچینده تایسیز بیلیر.

امیرعلیشیر نوایی‌نین، «فرهاد و شیرین» اثرینده گؤزل بئیت‌لری وار. نییه کی اؤزون «نظامی» و «امیرخسرو» ایله مقایسه ائدیب و دئییر:

نظامی بردع و گنجه‌نی و یاخود امیرخسرو هندوستانی مسخّر ائتسه ده، من ختا (چین)دن تبریز و شیرازا قدر تورک اولوسون تسخیر ائتمیشم، بو ایش بویروق و فرمان و قوشون‌کئشلیق‌له اولماییب بلکه دیوان‌لاریم و اثرلریم‌له اولوب.

فرهاد و شیرین شعری‌نین بیر صحیفه‌سین اویغونلادیب، سیزه تقدیم ائدیریک (شعر جغتای تورکجه‌سینده یازیلیب):

نظامی آلسا بردع بیرلا (بیرله/بیرده) گنجه

قدم روم اهلی‌غه‌ (اهلینه) هم قیلسا رنجه

چکیب خسرو داخی (داها) تیغِ زبانی

یوروب (حمله ائتسه) فتح ائیلاسا (ائیله‌سه) هندوستانی

یانا‌ (یئنه) «جامی» عجمدا اورسا (وورسا) نوبت

عرب دا داغی‌ (داها) چالسا کوسِ شوکت

اگر بیر قوم، اگر یوز، یوخسا مین‌دیر

معيّن تورک اولوسو خود مَنین‌دیر (منیمدیر)

آلیب‌مین‌ (آلمیشام) تحت فرمانیمغه (فرمانیمه) آسان

چیریک (لشکر) چئکمای (چکمه‌دن) ختا (چین)دَن تا خراسان

خراسان دیما‌ (دئمه) کیم شیراز و تبریز

کی قیلمیشدور نِیِ کِلکیم (قلم) شکرریز

کؤنول بیرمیش (وئرمیش)، سؤزومکا (سؤزومه) تورک، جان هم

نه یالقیز تورک، بل‌کیم‌ (بلکه‌کی) تورکمان هم

نه ملک ایچره کی بیر فرمان یباردیم (گؤندردیم)

اونون ضبطی‌غه بیر دیوان یباردیم (یوللادیم)

بو دیوان توتدو اول کشورنی آنداق (آنجاق)

کی دیوان تورناکای (دوزولمز) دفترنی آنداق (آنجاق)

نئچه دفتر قارا قیلغایمیس (قیلینماز) آخر

جهتسیز ماجرا قیلغایمیس‌(قیلینماز) آخر

«نوایی» نئجه دیکونک (نئجه ساکت اوتوروم، نئجه دئییم: بو معنانی اوستاد اوموداوغلودان آلمیشام) سؤزونو هذیان

بو هذیانلارینی قوی  تانری‌یا یان

سؤزون هذیان مگر اویخودا (یوخودا) دورسون

که معنی قصددن آسوده دورسون

بو غفلت اویخوسوندان‌ (یوخوسوندان) بیر گؤز آچقیل (گؤز آچ ترکیبی‌نین اسکی واریانتی)

اوزونه اشکِ اویخو دفعی ـ ساچقیل.

شاهین مرادی

دوباره امتحان کنید

تۆرک تاریخیندن یارپاق‌لار (قازان خانلێغێ)

گادتب: خانات قازان (۱۵۵۲-۱۴۳۷) نخستین دولت تورک که به اشغال روس‌ها درآمد! اولوغ محمدخان نوه …

حسن راشدی: رقص آذربایجانی و کینه ایرانشهری!

گادتب: ایرانشهری‌هایی که عقده خودبزرگ بینی دارند و در توهم نژاد آریایی، با «ذهن عقب …