ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: اگر در 26 آذر 1325 رژیم منحوس پهلوی هزاران جلد از کتابهای نوشته شده به زبان تورکی را به آتش کشید، این شعله اتفاقا آتشی شد بلای جان شونیزم و انگیزه ای شد برای تولید اثر و محتوا در راستای ملی گرایی تورکی در آزربایجان.
همزمان با فرارسیدن روز 26 آذر این کتاب بسیار ارزشمند نوشته ی اسماعیل جفرلی در 318 صفحه تقدیم علاقمندان می گردد.
اثر: ملّت، ملّیتچیلیک، دئموکراسی و فئدرالیزم آراسیندا باغلانتیلار و آذربایجان تورك ملّیتچیلییی نین کولتورل و اؤزبیلینج عنصرلرینه بیر باخیش
فارسجا آدي: ملّت، ملیگرایی، دموکراسی، فدرالیزم و ارتباط بین آنها و نگاهی به عناصر فرهنگی و خودآگاهی ملیگرایی ترکان آذربایجان
کتاب «آذربایجان دوستی و دموکراسی» و به زبان ترکی آذربایجانی «آذربایجانچیلیق و دئموکراسی» این موضوع را به مباحثه می گذارد که مردم آذربایجان چقدر با تاریخ، زبان، دین و دیگر عناصر فرهنگی و خودآگاهی آذربایجان آشنایی دارند، نقاط ضعف و قوت عناصر خودآگاهی در تاریخ گذشته کدامها بوده و چه نیروهایی درونی و بیرونی مانع رشد خودآگاهی آنها می گردیدند، و جنبش ملیگرایی و دموکراسی چه نقشی در این میان دارد، نیروهای استعماری با همراهی متحدین خود چگونه طرحهایی را برای عدم رشد آگاهی آنها پیاده می‌کنند.
در این نوشته همراه با بررسی نظریه‌های مدرن در مورد ناسیونالیزم، بصورت گسترده موضوع دموکراسی و همچنین فدرالیسم نیز مورد مباحثه قرار می گیرد. با این اعتقاد که هرچند ناسیونالیسم برای تشکّل و بقا یک ملت ضروریست اما بدون دموکراسی این تفکر می تواند به شدت و ترور و نژادپرستی منجر شود همانگونه که در میان شعوبیه این حرکت بطور عیان و آشکار قابل رویت است، عملا ناسیونالیسم شعوبی به آپارتاید تبدیل شده است و بیخود نیست در دوران حکومت ملی، همین نژادپرستی شعوبی، موجب قتلعام بیش از بیست و پنج هزار نفر، و تبعید و آواره شدن صدها هزارنفر از مردم آذربایجان شد. از طرف دیگر فدرالیسم نیز بدون دموکراسی در کل ایران، معنا نخواهد داشت، خصوصا تجربه ملت تُرک آذربایجان در حرکت خیابانی و دوره حکومت ملی شاهد این مدعاست. در کنار اینها همین تجربه ها نشاندهنده حساسیت بالا و ریسک‌دار بودن سیستمهای حکومتی از نوع فدرالیسم می باشد و بدون تضمین های قوی و ملی، می تواند ضایعات زیادی را ایجاد نماید. بدین سبب چنین مباحثی باید همراه با دقت تمام و همه جانبه باشد.
موضوع بعدی کتاب که در واقع اساس مباحث را به میان می گذارد عناصر فرهنگی متشکله یک ملت و اجتماع و بصورت موردی، ملت ترک آذربایجان می باشد، که بصورت جامعتر تدقیق می گردد. ما اعتقاد داریم عناصر فرهنگی و انکشاف آن، در ماورا مسائل و حرکتهایی مثل ملیگرایی و آذربایجان گرایی و دموکراسی، فدرالیسم و غیره قرار دارد و در واقع بدون رشد این عناصر امکان گذار به مسیرهای بعدی وجود نخواهد داشت. و در عین حال تداوم همین عناصر در تمامی این دوره ها، اعم از ملیگرایی و دموکراسی، فدرالیسم و… با همان جدیت باید ادامه یابد.
