گادتب: صمد بهرنگی ، معلم ، سوسیال منتقد و آزربایجان فولکلور آراشدیرماجیسی 1318 قوراپیشیرن آیین 2_نده تبریزین گونئی طرفینین قدیم توخوسوندان اولان چرنداب محلهسینده کاسیب بیر عایلهده دونیا گلدی.
آتاسی عزت ، آناسی ایسه سارا ایدی.
اونون ایکی قارداشی ، اوچ باجیسی واردی.
آتاسی فصلی ایشچیلیکله عایلهنی دولاندیراردی.
صمد ایلک اوخول و دبیرستانی بیتیرندن سونرا 1334_ده تبریزده اوغلانلار دانشسراسینا گئدیب ، 1336_دا اورادا تحصیلاتینی سونا وئردی.
همن ایلین خزل آییندا هله 18یاشیندا ایکن ، اؤیرتمن اولدو و قیسا عؤمرونون سونونا کیمی آزربایجان کندلرینده درس وئردی.
1337خزل آییندا اینگیلیز دیل و ادبیاتی ریشتهسینده تحصیلاتینی داوام ائتدیرمک اوچون تبریزین ادبیات بیلیمیوردونا گیردی ، اؤیرتمنلیکله بیرگه تحصیلاتینی دا 1341_ده بیتیردی.
بهرنگی 19 یاشیندا ایکن “عادت” آدیندا ایلک حیکایهسین یازدی.
بیر ایل سونرا آزربایجان ناغیللاریندان آلدیغی “تلخون” حیکایهسینی “ص. قارانقوش” تاخما آدی ایله “کتاب هفته” ده یایدی و بو آدسیز یازماقلار 1342_یه کیمی و باشقا حیکایهلرینده ده داوام ائتدی.
سونرالار بهرنگیدن “مهدآزادی” ، “توفیق” و .. درگیلرینده ده مقالهلر یاییملاندی.
بو یازیلار مختلف آدلار و امضالارلا یاییلاردی او جملهدن : داریوش نواب مرغی ، چنگیز مرآتی ، بابک ، افشین پرویزی ، باتمیش و ..
بهرنگینین اینگلیزجه و استانبول تورکچهسیندن فارسجایا و فارسجادان تورکجهیه ده ترجمهلری اولموشدو او جملهدن : مهدی اخوان ثالث ، احمد شاملو ، فروغ فرخزاد ، و نیما یوشیجدن.
هابئله بهرنگیدن آزربایجان فولکلورو و ائییتیم قونوسوندا دا یازیلار یاییملانمیشدی.
1341_ده خوشا گلمهین ایفادهلر بیان ائتمهسی بهانهسیله ، دبیرستان دفترینده و دبیرلرین آراسیندا اخراج اولونوب ایلک اوخولا وئریلدی.
سونرالار صمدین مدنی چالیشمالاری آرتدیقجا ، آذربایجانین او واختداکی کولتور باشقانینین قورغوسو ایله صمدین آیاغی محکمهیه چکیلدی آنجاق سوچسوز اولدوغو آچیقلاندی.
1342_ده آزربایجان مدرسهلری اوچون تورکجه الیفبا کتابینی یازدی و بو کیتاب چاپ اولماق اوچون ، جلال آل احمد_ین اؤنریسی ایله ساوادسیزلیقلا اولوسلاراراسی مبارزه کومیتهسینه گؤندریلدی.
آما صمد بهرنگی او کومیته نین کیتابدا دهییشیکلیکلر آپارماسی ایله کسین مخالفت ائلهدی و کلان پول اؤنردیکلرینی ده رد ائتدی ، کتابی گئری آلدی و کیتابین چاپ اولماسیندا منفعتلری اولانلارین غضبی و نفرتینه سبب اولدو.
1343_ده صمد ، “پاره پاره” کتابینین چاپی اوچون تعقیبه آلیندی و اونا 6 آی خدمتدن اوزاق اولما حؤکمو وئریلدی.
بو ایلده او ، افشین پرویزی آدی ایله ایلک اوخول اوشاقلارینا ساده انشا کتابینی یازدی.
همین ایلین قیروو آییندا اونون تعلیق حؤکمو لغو اولوندو و صمد کیلاسا قاییتدی.
صمد بهرنگی اؤز اؤیرهتیم طرزینده و حیکایهلرینین ایچریگینده حاکیم اولان نیظاما اعتراض ائتمه روحونو اؤیرنجیلرینده بسلمهیه چالیشیردی.
یالین آیاقلا کندلرده یولا دوشوردو ، کیمی کتاب ائوی ایجاد ائتمیشسه ، اونو آلقیشلاییب ، کتاب ائوینه یئنی کتابلار آرتیریردی.
اوشاقلاری اوخوماغا تشویق ائدیردی و باشاردیغی قدر ، گوجو یئتیردیگی قدر اوشاقلار و یئنی یئتمهلره کتابی سئودیرمهیه و اونو همیشهلیک بیر یولداش کیمی عؤمور بویونجا یانلاریندا داشیماغا تشویق ائدیردی.
همین دؤوراندا ساواک بهرنگینین بعضی چالیشمالارینا حساس اولدو.
تهدیدلر باشلاندی ، دفعهلرجه توبیخ ، جریمه و حتی تبعید اولدو.
صمد بهرنگی 9 زومار 1347 آراز چاییندا شام گوالیک کندی ساحیلینده بوغولدو.
جسدینی 12زومار کلاله پاسگاهیندا ، بوغولدوغو یئرین نئچه کیلومترلیغیندا سودان توتدولار.
صمدین جنازهسی تبریزین امامیه قبریستانلیغیندا دفن اولوب.
صمد بهرنگینین اؤلوموندن بیر آی اؤنجه “بالاجا قارا بالیق” کتابی چاپدان چیخمیش ، ایران و دونیا جماعتینین ایلگیسین چکمیشدی.
بالاجا قارابالیق کیتابیندان :
“اؤلوم چوخ راحات لاپ ایندی گله بیلر سوراغیما ، آنجاق من باشاردیغیم قدر اؤلومون اؤنونه چیخمامالییام.
البته بیر گون اؤلومله اوز_اوزه گلسم _کی گلهجهیم ده_هئچ اؤنمی یوخدور ، اؤنملی اولان ، منیم اؤلوب قالماغیمین باشقالارینین یاشامینی نئجه ائتکیلمهسیندهدیر ..”