ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: تمدن و هنر تجلی اندیشه است و هر اندازه اندیشه نابتر، هنر به مثابه تجلی آن دارای مفهوم عمیق‌تر خواهد بود.جای جای آزربایجان مملو از آثار اجدادمان در کوهها و سنگ‌های تپه‌ها و سنگ مزارها می‌باشد. جدای از اینها آثار قلاع باستانی تپه ها و آثارباستانی هنری در گوشه و کنار آزربایجان به چشم می‌خورد.
کشف جام طلایی حسنلوی نقده در سال ۱۳۳۶ و جام نقره‌ای خلخال در سال ۱۳۹۸ با فاصله‌ای شصت ساله وسعت قلمرو ماننای‌های پروتوتورک را به شکل در خور توجهی گسترش داد.
جام زرین حسنلو با ۲۱ سانتی متر بلندی، ۲۵ سانتی متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن دارای مفاهیم اسطوره‌ای می‌باشند که شایان مطالعه می‌باشد. در ردیف بالایی، خدایی بالدار سوار بر گردونه‌ای که یک گاونر آن را می‌کشد، به سوی کاهنی در حرکت است که جامی در دست دارد و در این حال از دهان گاو، رودی جاری است که احتمالاً نماد حیات و باروری محسوب می‌شود. در ردیف پایینی و زیر گردونه حیات، پهلوانی در حال نبرد با موجودی نیمه انسان و نیمه اژدها است. از تصاویر قلم زنی شده آن سوی جام می‌توان به خدایان شاخدار (شاخ در میان ترکان علامت اقتدار و قدرت بوده است) سوار بر ارابه، کاهنانی که در حال حمل قوچ‌های قربانی هستند، پهلوانی که گرز و کمان در دست دارد، مردی که در حال رام کردن شیر است و پدر و مادری که در حال بازی با کودک خردسالشان هستند، اشاره کرد. در این نقوش ورزش‌های باستانی مرسوم در آذربایجان باستان نیز دیده می‌شود.
جام زرین مارلیک و جام زرین مشگین و دیگر اشیا مکشوفه هم مربوط به کورقان طوایف ایسکیتی می‌باشد که از نظر هنری و بررسی تمدن کورقان بسیار مهم می‌باشد. می‌دانیم کورقان جزو آثار تمدنی تورکان باستان می‌باشد
فروردین ۱۳۹۸ خبر کشف میراث باستانی دیگری از اجدادمان در منطقه شال خلخال منتشر گردید که باعث خوشحالی شد و اصل پیوستگی فرهنگی اراضی آزربایجان از شرقش تا غرب را از حداقل سه هزار سال به اثبات رساند.
گرچه هیچ گزارش رسمی از محتوا و نقوش مندرج درجام خلخال منتشر نشده ولی متخصصان تصریح می‌کنند این جام کشف شده مربوط به تمدن ماننایی با قدمت بیش از سه هزار سال و عصر آهن ۳ و قابل مقایسه با جام‌های کشف شده در منطقه حسنلو شهرستان سولدوز می‌باشد.
توجه به داشته های فرهنگی آزربایجان تاریخی و توضیح و تفسیر آنها در قالب تفکرات تورکان باستان چندی است که در میان محققان مغفول مانده وبدین جهت امسال اینجانب جمع آوری، تفسیر و معرفی آثار فرهنگی- مدنی آزربایجان اعم از تپه‌ها، آثار و بناها، سنگ قبر و … را به عنوان اهم برنامه‌های خود در سال جدید آورده‌ام که امیدوارم در آینده‌ای نزدیک بتوانم میراث فرهنگی آزربایجان را به صورت مدون در اختیار علاقمندان قرار دهم. دست یاریگرتان را برای این کار می‌فشارم.
دکتر توحید ملک زاده
