یکشنبه , ژوئن 8 2025
azfa
تازه ها

حمید احمدزاده: شیراز شهری، قشقایی لرین شهری

گادتب: شیراز ذاتاً بیر تورک شهری دیر. ۴۵۰ هجری‌ده، «اصلان فساسیری» بو توپراق‌لاردان یؤکسلیب، بغداد شهرینه حمله ائله‌دی و عرب خلیفه‌سینی زیندانا سالدی. و او زاماندان حکومت عباسی تقریباً آردان گئتمیش ساییلیر. یئئنی او زاماندان بیر نئچه ایل سونرا، سلجوقی‌لر بغدادا حمله ائله‌دی و خلیفه‌نی زنداندان آزاد ائله‌دی‌لر. و خلیفه‌نین قیزینی سلجوقی پادیشاهینا تحفه وئردی‌لر.

آنجاق او زامان کی فردوسی هله شاهنامه‌سینی تکمیل ائله‌مه‌ییب و اونا بونا ساتمامیشدی. اصلان فساسیری تورک حکومتینی شیراز و بغداددا قورموشدو. تاریخ‌ده یازییر: اصلان فساسیری بغدادی فتح ائله‌ند‌ن سونرا، بغدادین کوچه‌لریندن کئچه‌ریک، تورک اولان محله‌لرده، تورک‌لر اصلان فساسیری‌نین باشینا قیزیل پول یاغدیریردی‌لر.

او زمان یعنی ۴۰۰ هجری‌ده، او گونکی «تنگه بولاغی» (کنگر بولاغی)، کی ایندی ده جماعت آراسیندا تنگه بولاغی آدلانیر، بو گونکی پان‌فارسلار او یئرین آدینی جعل ایله‌میش و «پاسارگاد» قویموشلار.

پاسارگاد‌ین واژه‌سی اصلاً ۲۵۰۰ ایل بوندان اؤنجه‌کی واژه‌لره اویغور. کی بوگون اونا اوخشار بیر لغت ایرانین باشاباشیندا یوخدور. او اوزدن بو لغتین ساختا اولماسی آیدین‌لاشیر.

هابئله حضرت سلیمان‌ین آناسینین مزارینین یانیندا، تورک دونیاسی‌نین ان بؤیوک صوفی‌لرینین بیری، یعنی شیخ «ابی زرعه» حضرت‌لرینین مزاری وار ایدی کی ۷۱۰ هجری ایلرینده «شیخ صفی‌الدین اردبیلی»، هر هفته جمعه آخشامی بو صوفی‌نین مزارینین زیارتینه گئدرمیش.

دوکتور داوود بهلولی بو گونودا «تذکره شیخ صفی‌الدین اردبیلی» کیتابینده، صفحه ۶۵‌ده توضیح وئریبدیر. سونرالار، یعنی یوز ایل اؤنجه، فارسلار حضرت سلیمان پیغمبرین آناسینین قبرینی یالان یئره «کوروش»ون آدینا مصادره ائله‌میشلر.

حدود ۷۰۰ هجری‌ده، شیخ صفی‌الدین اردبیلی‌نین قارداشی شیرازدا بؤیوک مقامی وار ایمیش کی شیخ صفی، قارداشینین اعتبارینا آرخالاناراق نئچه ایل بو شهرده یاشامیشدی.

او زمان، یعنی یئتدینجی قرن‌ده، شیرازدا بیر کرامتلی پیر یاشاییرمیش، علامه نجیب‌الدین بوزقوشی آدیندا کی او زمانین علم و معرفت صاحیب‌لریندن ایمیش.

علامه نجیب‌الدین بوزقوش شیرازی‌دن تورکو دیلینده بیر کیتاب قالیبدیر: «ایکی آینه تورتاسیندا بیر آلما»

هابئله دیوان عابدلری، اثر علی بن فضل‌الله بیرمی‌لری حسینی مشهور آدی «شاه زند» (سگیزینجی قرن) ده تورکو دیلینده بیر شعر دیوانی یازیب، یارادیب‌دیر. بو کیتاب، فهرست کتاب‌های تورکی کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی‌نین مجموعه‌سینده، ج. ۱، ص. ۱۲۲، قوم شهرینده ساخلانیلیر.

داها بیر قیمتلی تورکو کیتاب، کی ۸۷۳ هجری‌ده فارس منطقه‌سینین اردستان محلله‌سینده یازیلیب‌دیر، «تاریخ ختایی» آدیندا مشهور بیر اثردیر. بو کیتاب آنلادیر کی شاه اسماعیل‌دن اؤنجه، ختایی‌لرین محتشم تاریخی وار ایمیش.

شیراز منطقه‌سینده، ۸۲۹ هجری‌ده شیخ محمود شبستری‌نین گلشن راز اثری تورکو دیلی‌نه چئوریلمیشدی. دیقت ائدینیز کی او کیتابی، او منطقه او زمانین تورک‌لرینین ایستگی نتیجه‌سینده ترجمه ائله‌میشلر.

بو اثردن مختلف نسخه‌لر قالیب و گونوموزه چاتمیش‌دیر. او جمله‌دن: استانبول دانشگاهیندا بو اثر ساخلانیلیر، و هابئله حضرت مولانا تربه‌سینده وار، و موزه بریانتال‌دا بیر باشقا نسخه‌سی بو اثردن ساخلانیلیر.

کیتاب تذکره شیخ صفی‌الدین اردبیلی، اونونجو قرن‌ده، محمد الحسین الکاتب، مشهور «نشاطی شیرازی» آدیندا یازیلمیش‌دیر. نشاطی چوخ نفیس شکل‌ده بو کیتابی فارسجادان تورکجه‌یه ترجمه ائدیب‌دیر. بو کیتابین شعرلرینی تماماً نشاطی شیرازی اؤز قوشموش‌دور. اویله کی، بو شعرلرین اؤزو بیر بؤیوک دیوان سایلا بیلر کی مثلاً تبریزلی «صائب»دن قالان تورکو شعرلردن داها چوخ‌دور.

بو کیتابدان اونلارلا نمونه، ایران و دنیانین معتبر موزه‌لرینده ساخلانیلیر کی من (حمید احمدزاده)، ۱۴۰۲ ایلده، «سن پطرزبورگ» نسخه‌سینین اوزندن بو کیتابی استانبول‌دا لاتین الفابه‌سی ایله تورکچه‌یه چئویریب و چوخ یوخاری تیراژدا یایمیشام.

تورکو دیلینده شیرازلی محمد نشاطی‌دن بیر باشقا کیتاب، وار دیر «شهدا نامه» آدیندا کی بو کیتاب دا فارسجادان تورکچه‌یه چئوریلمیش‌دیر. کیتابین اصلی دیلی فارسجادیر و «ملا حسین کاشفی ابن علی واعظ» (۹۱۰ هجری وفات ایلی) طرفیندن یازیلمیش‌دیر. بو اثردن یالنیز بیر نسخه قالیر کی جمهوری آذربایجان‌دا، فضولی آدینا ال‌یازمالاری انستیتوسوندا ساخلانیلیر.

بو ترجمه‌لر، فارس دیلیندن تورک دیلی‌نه، شیراز شهرینده بیزه آنلادیر کی او زامان شیرازدا جماعتین آنلادیغی دیل تورکجه ایمیش، یعنی قشقایی‌لر اورادا بؤیوک نفوسا مالک ایمیشلر، یوخسا بو بؤیوک عالیم‌لرین مرضی یوخ ایدی کی، فارس دیلی اولان یئرده، بیر کیتابی اصلی دیلیندن باشقا دیله چئویرسین‌لر.

بو قیمتلی اثرلر بیزه آنلادیرلار کی، قشقایی‌لر، پان‌فارسلارین اویدورما سؤزلرینه رغما، کی او یالان‌چیلار ادا ائدیرلر، قشقایی‌لر ایلخانلی زامانی و یا حتی بعضی داها ناانصاف پان‌فارسلار، شاه اسماعیل و حتی ان ناانصاف‌لاری قشقایی‌لرین قاجار زامانیندا شیراز منطقه‌سینه گلمه‌لرینی دیله گتیریرلر – رد ائله‌نییر.

اگر پان‌فارسلار سؤیلوین گیبی اولساییدی، او زامان نئدن بو تورک کولتورو و قهرمان‌لاری و ادبی اثرلر، حتی فردوسی دونیایا گلمه‌دن اؤنجه، شیراز منطقه‌سینده قشقایی‌لرین طرفیندن یارانمیش‌دی؟

تعجب‌لودور کی قشقایی‌لر شیراز منطقه‌سینده عین آذربایجان تورکلری کیمی دانیشیرلار؟ یعنی دؤردونجو قرنده، حتی داها اؤنجه (فردوسی زامانی)، او شیرازین دیلی تماماً خالص مخلیص تورکجه ایمیش و نه قوندارما «آذری» دیلی.

تاریخی سندلره گؤره، تورکلرین او منطقه‌دا اولمالاری دؤرد-بئش مین ایل اؤنجه‌یه دایانماقدادیر – یعنی هله آریایی‌لر فارس منطقه‌سینه گلمه‌دن چوخ چوخ اؤنجه.

همان بو گونکو گون، داراب منطقه‌سینده بیر یام‌یاشیل دره وار دیر، «کنگر قیزی» دره‌سی آدیندا، کی هله بورا قدر پان‌فارسلار او آدی او یئردن سیله بیلمه‌میش‌لر.

آما «کنگر بولاغی» آدینی، «پاسارگاد» ایله دییشدیریب‌لر.

معتبر قاناقلارا گؤره، سومرلر اؤزلرینه «کنگر» دییه‌رمی‌شلر، کی او زمان بوگونکو خلیج فارس‌دا بو کنگرلی‌لرین اختیاریندا ایدی.

همان یئتدینجی قرن‌دا، شیراز شهرینده حاج محمد دولتشاه طرفیندن، دونیانین ان اسگی تورکو «قرآن کریم»ی یازیلیب‌دیر. بو تورکو دیلینده یازیلان قرآن، عرب دیلیندن ترجمه و قیزیل سویو ایله تذهیب اولموش‌دور.

او قرآن کریم، بوگون تورکیه‌ده، «تورک و اسلام» موزه‌سینده، «T 73» نمره‌سینده ساخلانماقدادیر.

البته مغوللار (ایلخانلی‌لر) شیرازین آبادانلیغیندا چوخ بؤیوک زحمت‌لر چکمیش‌لر. مدرسه‌لر سالماق، کیتابخانه‌لار…

دوباره امتحان کنید

اعتراض برخی رسانه‌های فارسی به معرفی فرش‌های سبک تبریز و اردبیل به عنوان فرش آذربایجانی توسط جمهوری آذربایجان

گادتب: برخی رسانه‌های فارسی به معرفی فرش‌های سبک تبریز و اردبیل به عنوان فرش آذربایجانی …

تداوم بازداشت در سکوت خبری؛ فعالین آزربایجانی محبوس در زندان ائوین وارد «۱۷-مین‌ ماه» بازداشت شدند

گادتب: «آراز امان»، «مرتضی پروین»، «طاهر نقوی»، «باقر حاجی‌زاده» و «عبدالعزیز عظیمی‌قدیم»، «آیاز سیف خواه» …