ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: ف. کُلُمباری (F. Colombari) کارشناس و مهندس نظامی و نقاش ایتالیایی بود که از سال ۱۲۴۹ ق \ ۱۸۳۳ م تا ۱۲۶۵ ق / ۱۸۴۸ م به عنوان مربی، مهندس و مشاور نظامی در قشون ایران قاجاری فعالیت داشت. کلمباری تبریز را چنین توصیف می کند.« شهر تبریز برای سیاحان بعد از تحمل مصایب و مشکلات راه همچون یک بهشت جلوه گر می شد. بازارها، کاروانسراها و مساجد زیبا و عالی به نظر می رسیدند. شهر اهمیت سده های پیشین را نداشت ولی با همه این احوال هنوز هم مرکز تجاری فعالی به شمار می آمد. کاروانهای بی شماری که حامل اجناس آسیایی و اروپایی بودند برای عرضه کالاهای خود وارد این شهر می شدند.کالاهای آنها ص 507 اجناسی نظیر پارچه های انگلیسی بلورهای گرجی و سفالهای روسی بودند. سیاحان مخصوصاً مسحور گنبد آبی رنگ و میناکاری شده مسجد غازان خان که در قرن سیزدهم/هفتم هجری ساخته شده بود می شوند. از این مسجد فقط ویرانه هایی چند باقی مانده بود چند اقامتگاه زیبای متعلق به اشراف و قصر زیبای شاهزاده قهرمان میرزا، حکمران آذربایجان از جمله آثار دیدنی تبریز به شمار می آمدند. قسمتهای دیگر شهر عبارت بود از مارپیچی مرکب از کوچه های تنگ خاکستری رنگ بدون سنگفرش و با دیوارهای کوتاه که همرنگ خاک کف کوچه ها بودند.» (تصاویری از ایران ، ص )52 کلمباری همچنین در مورد ملاقات با محمد شاه قاجار و تکلم وی به زبان ترکی صحبت می کند ص 54 کلمباری در مدت اقامت در تبریز، دیدارهای متعددی با شاهزاده ملک قاسم میرزا، عمومی محمد شاه داشته که در آن هنگام مردی جوان، تنومند و برازنده بوده و از هوشی سرشار و اطلاعات عمومی وسیع برخوردار بوده است. او علاوه بر زبان مادری، شش زبان دیگر نیز می دانست، هنر مورد علاقه اش نقاشی بود و سرسختانه طرفدار هر چیزی بود که از اروپا وارد می شد. اومجله های دو جهان deux mondes و هیاهو Charivari را که از پارسیی ترین نشریه های زمان بودند مرتباً می خواند. او حامی جدی مدرسه فرانسویها بود که یک باستانشناس فرانسوی اوژن بوره در تبریز ساخته بود هرگاه که اروپاییان خواستار ایجاد کارخانه یا کارگاهی در ایران می بودند او آماده بود که به نزد شاه برود و با وساطت خود زمینه را برای صدور فرمانهای لازم فراهم کند هر چند که شایع بود که او در زیر بار بدهی کمر خم کرده است اما با وجود این آدم بسیار مهمان نوازی بود و ضیافتهایی که با افتخار ورود میهمانان متشخص خود در تبریز می داد بسیار مجلل و با شکوه بود. خانه ای بزرگ و زیبا داشت که با تابلوهای نفیس نقاشی تزیین شده بود. در کنار دریاچه اورمیه برای میهمانان خود مراسم شکار با قوش و تازی ترتیب می داد با اغماض و روشن بینی بسیار با مسائل مذهبی برخورد می کرد.» ص 58 وی در مورد آتشکده های آذربایجان قدیم می نویسد« پاره ای از معابد قدیم زرتشتیان یا آتشکده ها که از زلزله و حمله مسلمانان در قرن هفتم میلادی سالم مانده بود در آذربایجان و مناطق شمالی تر آن مثل شهر باکو که در سال 1828/1243 ق به روسها واگزار شده بود وجود داشت که گبرها برای انجام مراسم مذهبی خود به آنجاها روی می آوردند» ص 73
در سفرنامه کلمباری تصاویری نقاشی شده از چهار گوشه آذربایجان دیده می شود
1- دریاچه اورمیه در آذربایجان: آبرنگ و گواش 25.5*17
2- طوفان در دریاچه اورمیه،آبرنگ و گواش 26*19.5
3- آتشکده زرتشتیان در باکو آبرنگ 24*17
4- آتشکده زرتشتیان طرح مدادی 14.5*7.5
5- پل دختر بر روی رودخانه قزل اوزن آذربایجان – آبرنگ 19*13
6- برج خاموشان، آبرنگ 11*16
7- مقبره اولجاتیو خدابنده آبرنگ 15.5*9.5
8- مقبره اولجاتیو آبرنگ و مداد 28.5*19 و تصاویری از محمد شاه، قهرمان میرزا، برج طغرل و میرزا محمد آقاسی
