دکتر توحید ملک زاده: ماجرای خزاین هولاکو و قلعه تلاک ( قیرخلار/ کاظم داشی؟)

گادتب: هولاكو پس از غارت بغداد تصرف غنايم و تخريب بغداد با مال و منال و خدم وحشم فراوان به آذربايجان آمد. وي قسمتي از اين اموال را براي برادرش منقوقا آن فرستاد و بقيه را در قلعه مستحكم قيرخ لار ( كاظم داشي ) در کنار دریاچه اورمیه ذخيره كرد.

 ابوالفدا در اين باره چنين مي نويسد « خزاين و اموال وافر بدست ملك ناصرالدين ابن علاءالدين صاحب ري به جانب آذربايجان فرستاد. از آن قلاع ملاحده و روم و گرج و ارمن و لور و كرد هم چنين . و ملك مجدالدين گفت تا بر كوهي كه ساحل درياي اورمي و سلماس است عمارتي در غايت استحكام ساخت و تمامي آن نقود را گداخته بالش ساخته شمش در آنجا بنهاد . قلعه «تلاك» نام آن بود در هفتاد دو درجه طول شرقي از جزاير خالدات و سي نه درجه و نيم عرض شمالي واقع شده است. » (ابوالفدا ، تقويم البلدان ص 121)

 در جامع التواريخ هم داريم « هلاكو خان خزاين و اموال زيادي كه از بغداد و روم بدست آورده بود توسط ملك ناصرالدين شاه به جانب آذربايجان فرستاد و با ملك مجدالدين گفت تا بركوهي كه در ساحل درياچه اورميه و سلماس است عمارتي در نهايت استحكام بسازد و تمامي آن زر وسيم گداخته و در قالبهاي پانصد مثقالي ريخته و در آنجا بنهادند .»( رشيد الدين فضل الله ، جامع التواريخ ص 736)

 پس از اين امر محافظاني بر قلعه تعيين نمود ولي خزانه داران بتدريج شمشهاي طلا را مي دزديدند و بالشهاي زر و مرصعات و شمش ها را به بازرگانان مي فروختند. اين امر به بازرگانان منطقه كمك قطعي كرد و بازرگاناني از اقصی نقاط جهان براي تجارت و بازرگاني به آذربایجان و سلماس و اورمی می آمدند.

   قلعه تلاك كجاست ؟

   قبلاً اشاره شد كه قلعه تلاك قلعه ايست مستحكم در ساحل دریاچه اورمیه میان سلماس و اورمیه در محال انزل. با توجه به جريانات ملكه اوزبك و پناهنده شدن وي عده اي قلعه تلا رابا قلعه گوگرچين قالا « گؤيه رچين قالا» يكي مي دانند مانند مينورئسكي و دكتر حبيب  زاهدي و منصوري و شخص اخير اعتقاد دارد كه « در اوايل اسلام و جناءبن رواد و محمد بن‌بعيث در اين قلعه ساكن بودند .» (- اصطلاحات ديواني در دوران مغول ، ص 64)

   اين محل در وقايع جنگ جهاني اول محل اسكان جمعي از مردمي بود كه از وحشيگريهاي جيلوها و روسها به تنگ آمده بودند ومحل استقرار دلاوران محال انزل در آن روزهاي بحراني بود. تمدن در باره اين محل مي نويسد :

   « از قديم در اين كوه قراولخانه درست شده و درب قراولخانه را در وسط دو پايه سنگي از مرمر سفيد قرار داده بودند . روي يكي از اين پايه هاي مرمري عبارت « ابو نصر حسين بهادر خان حكمران … » و پايه ديگري « الظفر علي الله السلطان الاعظم المطاع الحيسن (- تمدن ، وقايع جنگ جهاني اول يا تاريخ رضائيه ص 20)… » حك شده است…»

   و به نظر مي رسد اين محل يعني كاظم داشي امروزين محل قلعه « تلاك » سابق باشد . چرا كه غير از آثار بالا آثار عمارت و ساختمانهاي متعدد از سنگهاي بزرگ و تراشيده و در پي و بنا به چشم ميخورد و معلوم مي شود كه در گذشته عمارت باشكوه در آن وجود داشته كه بعداً از بين رفته اند.    همچنين به نوشته حاجي خليفه ، كاتب چلبي در كتاب جهان نما از سعيد مغربي ( متوفي در سال 73 هـ ) محل دفن خزاين هولاكو به نام قلعه تل در محلي به مختصات 72 درجه طول شرقي از جزاير خالدات كه در 39 درجه و نيم عرض شمالي واقع شده تعيين مي نمايد.