ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: منطقه باستانی معروف به شهریئری، در ۳۱ کیلومتری شرق مشگین‌شهر در کنار رود قره سو و روستای پیرآزمیان قرار دارد. وسعت این منطقه تاریخی گرانقدر که در سال 1974 ، چارلز برنی انگلیسی اکتشاف نمود۴۰۰ هکتار است و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می‌شود. قدمت قوشا تپه به ۷ هزار سال پیش از میلاد و قدمت قلعه و معبد به سه هزار سال قبل می‌رسد. در کاوش های سال 1382 الی 1384 توسط دکتر علیرضا هژبری نوبری، چهار محوطه شامل محدوده قلعه، دو گورستان عصر آهن، سه معبد و چهار محوطه قوشاتپه بدست آمد.
در این محوطه در حدود 537 مجسمه منقوش به اشکال انسان با اسلحه و بدون اسلحه حک شده است که تا سالهای اخیر مدفون بودند و چند دهه از کشفشان نمی گذرد. در محوطه معبد سنگهای اوبسیدینی کشف شده که انسانهای اولین به عنوان اولین ابزار برای حکاکی و دفاعی استفاده می کردند.
شکلها افرادی دست به سینه هستند و بخاطر معبد بودن این محل، هیچکدام از سنگها دهان ندارند چرا که اعتقاد داشتند هیچکس حق صحبت در نیایشگاه را ندارد بجز یک سنگ افراشته ای که دهان دارد و خودش هم زن است که احتمالا بعنوان روحانی حق صحبت داشت. داخل مردمک چشم همه سنگها یک سوراخ ریز داشت و داخلشان احتمالا سنگهای درخشانی بودند که بعنوان گوهر شب چراغ استفاده میشد که متاسفانه همه این سنگها مفقود یا مورد دستبرد و غارت قرار گرفته اما محل ریز سوراخ چشم قابل مشاهده می باشد. سنگی که دو خط زیر سرش موجود است و آن نشانه داشتن دهان می باشد. تاکنون فقط هفت قطعه از این نوع سنگ‌افراشت‌ها در منطقه شرق آناطولی در حکاری ترکیه و یک قطعه هم در قوبوستان آذربایجان یافت شدهاست.
باستانشناسان معتقد هستند مردمان آن عصر آذربایجان در مشکین شهر، آشنائی کامل با علم نجوم و ستاره شناسی داشتند. و تاریخ پژوهانی نظیر آقای زرگری معتقدند قسمتی از شهریئری یکی از قدیمی ترین رصد خانه های جهان است.
آذربایجانیان باستان ساکن در منطقه مشکین شهر، به جهان بعد از مرگ نیز اعتقاد داشتند. در بررسی 132 قبر آنها که در علم تورکولوژی کورقان نامیده می شود، اشیای روزمره و لوازم شخصی آنها و همچنین عسل و بقایای بعضی مواد غذایی بدست آمده است چرا که آنها اعتقاد داشتند اموات روزی زنده شده و از این مواد غذائی استفاده خواهند کرد. طول قبور از دو تا شش متر و پهنای ۱,۵ الی دو متر می باشد که برای مسقف کردن آنان از تخته سنگ های بزرگ استفاده شدهاست. در کف سازی داخل قلعه، تنها از صخره استفاده شده و دیوارهای دفاعی و داخل قلعه دارای ساختار سیکلوبین و ساختار قبور گورستان شهریئری نیز به صورت کلان سنگی هستند و هیچ ملاتی در ساختار دیوار‌ها به کار نرفته است. این قبور همانند ساختار کورقانهای ترکان ساکایی می باشند. در سنگهای این محوطه نقوش حکاکی شده از حیوانات نیز به چشم می خورد.
در غرب محل تجمع سنگها غاری قرار دارد که ساکنان محلی آنرا قاراکوهول نام نهاده اند. روبروی آن چند تخته سنگ بر روی هم گذاشته شده اند. این محوطه باشکوه تاریخی یکی از کم نظیرترین محوطه های باستانی کشور و آبروی آذربایجان می باشد.
گلایه های فراوانی از عدم توجه به این محوطه باستانی می باشد. فرهیختگان مشگین شهری معتقدند چون این مناطق و سایر مناطق و سایتهای تاریخی آذربایجان ناقض شروع تمدن ایران با هخامنش و کوروش می باشند مورد بی توجهی میراث فرهنگی قرار گرفته و مشاهدات عینی نیز عدم توجه کافی به محوطه، بتن ریزی در منطقه باستانی! و جاده بد دسترسی به آن را به وضوح نشان می دهد. برای اطلاع بیشتر از آثار باستانی این سایت محتشم به کتاب ( تاریخ دیرین شرق آذربایجان) مهندس رضا زرگری، انتشارات ستوده تبریز سال 1393 مراجعه گردد
