ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: تاریخ مشعشع اورمیه همگام با دیگر شهرهای مهم آذربایجان، خصوصا در دوران اسلامی با خلق آثار فرهنگی، هنری و معماری عجین است. شاهکارهایی چون معماری کم نظیر مسجد جامع اورمیه (جوما مچیدی)، مقبره سویوممت (سه گنبد)، قلعه های باستانی نظامی در سطح منطقه اورمیه همه و همه نشاندهنده مدنیت بالای مردم اورمیه در اعصار دوران اسلامی بوده است. با وقوع جنگهای ویرانگر عثمانی- صفوی اورمیه نیز همچون شهرهای خوی و سلماس از هستی ساقط شده و مورد تاخت و تاز عشایر کوهستانهای سر به فلک کشیده غرب آذربایجان قرار گرفت.
اگر عده ای نفت را در خاورمیانه علت جنگهای بی پایان خاورمیانه می دانند، من هم مراتع بیشمار، سرسبز و دائمی با ذخایر عالی آب را علت ناامنی همیشگی غرب آذربایجان خصوصا اورمیه می دانم. چرا که عشایر رمه گردان هر سال بصورت منظم و نامنظم با یورش به شهر و روستاهای واقع در دشت اورمیه علاوه بر غارت محصولات کشاورزی و غذایی اهالی، باعث رکود توجه اهالی به فرهنگ و هنر عمومی می شدند.
با اینحال اورمیه علیرغم تالان شدن سالیانه و فصلی با داشتن حرکت دینامیکی فرهنگی- اجتماعی خودزا توانست علاوه بر دفع تالانها و حملات مستمر عشایر رمه گردان، در دنیای علم، هنر و ادبیات نه تنها جزو سرآمدان فرهنگ آذربایجان شود بلکه در دنیای موسیقی صفی الدین اورموی¬ها را به دنیای موسیقی تقدیم نماید.
شاه عباس برای قطع تالانهای عشایر و استمرار فعالیتهای فرهنگی- علمی و هنری اورمیه به عنوان مهمترین شهر غرب آذربایجان و تامین امنیت پایدار دارالنشاط اورمیه ، تصمیم به استقرار پادگانی از طایفه سلحشور افشار در منطقه ای از اورمیه تا صایین قالای افشار ( شاهین دژ فعلی) گرفت و با این تصمیم درست، اساسی و به هنگام گامی محکم در حفظ هویت فرهنگی غرب آذربایجان برداشت تا اهالی اورمیه بتوانند در راستای فرهنگ و هنر بشری بیش از پیش بکوشند.
تاسیس حکومت خان¬نشین افشار اورمی از اواخر صفویه همچون تاسیس سایر دولتها مانند تیموری ، صفوی، افشاری و قاجاری، نقطه عطفی در استقرار امنیت و به تبع آن رشد فرهنگ و هنر منطقه شد.
ریاست خان نشین افشار با خاندان مشهور قاسملوی افشار بود که بیش از چهارصد سال ابتدائا در صایین¬قالای افشار ( شاهین دژ فعلی) و از زمان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی به بعد در کل غرب آذربایجان از گردنه قوشچی تا صایین¬قالای افشار با اقتدار حکمرانی داشتند. (نام دره مشهور قاسملوی اورمیه از نام این خاندان اخذ شده است. ) اولین بیگلربیگی اورمیه، خدادادخان، از تیره قاسملوی افشار، در سال ۱۱۱۹ قمری به فرمان شاه سلطان حسین به حکومت منطقه افشار از قره¬سوی سلماس تا صایین قالای افشار رسید. این حاکم-نشین تا اواسط مشروطیت نیز ادامه داشت تا این که در سیستم جدید اداری، حکومت این منطقه به حکومت اورمیه تغییر نام داد. این تحرکات مشروطه¬خواهی به تبع آن استقرار نظم نوین بود که حکومت و اصطلاح بیگلربیگی ها را تا حد نام خانوادگی و لقب تشریفاتی تنزل داد و اورمیه و غرب آذربایجان وارد بدترین تاریخ خود یعنی حوادث جنگ جهانی اول یا فجایع جیلولوق و دوران بعد آن شد.
