ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: با اعلان مشروطیت، انجمن آذربایجان به عنوان پارلمان محلی تشکیل و ناظر بر امور ایالتی گردید. با اینحال تغییر نظام اداری ممالک محروسه ایران از شیوه شاهنشاهی مطلق به سیستم سلطنت مشروطه نتوانست به آرامی توسط محمدعلیشاه و درباریان هضم شود بنابراین شروع به اخلال در امور کشورداری پارلمانی کرد. با کاهش اختیارات والی ها و افزایش اختیارات انجمنها، مناطق عشایر نشین آذربایجان در غرب، مرکز و شرق آذربایجان در آشوب فرو رفت و اکراد در غرب آذربایجان و شاهسونها در شرق آذربایجان اوضاع امنیتی ایالت را مختل نمودند.
آن موقع مشروطه خواهان معتقد بودند اين نابسامانيها همه زير سر محمد عليشاه می باشد بنابراین انجمن آذربایجان با یک حرکت انقلابی و بی نظیر، با مخابره تلگراف زير كه از تبريز به عنوان نماينده آذربايجان ارسال گرديد ، مشروعیت محمدعلیشاه در سلطنت را از بین برد:
از تبريز به همه شهرها ، شاه موافق ذكر قسم و حالا نقض عهد . ملت آذربايجان او را بجهت اين خيانت از سلطنت خلع و قناسل و نجف اطلاع ، شما هم او را خلع و سفارت خانه ها را اطلاع دهيد.
انجمن ملي تبريز: ( كسروي – تاريخ مشروطه ايران ص 518)
پس از ارسال اين تلگرافها از تمام انجمنهاي شهرهاي مختلف ، تلگرافات مساعدي كه اكثراً غلوآميز بود ، به تبريز رسيد. مثلاً از شيراز تلگرافي بدين مضمون به تبريزارسال شد :
از شيراز به تبريز ( 22 خرداد )
خدمت اعضاي محترم ايالتي دامت توفيقاتهم. تلگراف مبني بر نقض عهد و خلاف قسم محمد‌علي‌ميرزا رسيد. خيلي غريب است كه ملت نجيب ايران با اين خلافهاي متواتره و متكاثره كه هرروز ملاحظه مي نمايد باز آن را به سلطنت شناخته بودند… ملت فارس ( منظور ایالت فارس) كه بالغ بر چهار كرور است از اتراك و اعراب و عموم رعايا با ملت آذربايجان هم رأي است و عقيده است. چون اهالي آذربايجان در اينگونه موارد پيشقدم بوده اند و به هر طريقي دستورالعمل بدهند . از جان مال به هيچ وجه مضايقه نداند. ( از دوست يك اشارت از ما بسر دويدن ) ( همان ، ص 601) با این اقدام اولیه و انقلابی انجمن تبریز، بعدها قوای بختیاری و گیلانی توانستند با فتح تهران روحیه گرفته محمدعلیشاه را رسما از قدرت خلع نمایند.
