ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: آذربایجان و تبریز از اردیبهشت 1288 شمسی به اشغال روسها درآمده بود. اهالی آذربایجان براساس صلاحدید انجمن تبریز برای اینکه بهانه ای به روسها ندهند سیاست مدارا را در پی گرفتند. با اینحال سیاستهای ایذایی روسیه تزاری علیه مردم آذربایجان هر روز ادامه داشت.
با اشغال آذربایجان توسط روسها، آذربایجان نه تنها نتوانست در تعین ساختار نو اداری، اجتماعی و فرهنگی « ایران نو» نقشی داشته باشد بلکه با سیاستهای دولتهای « ایران نو » از ایالت اول ممالک محروسه قاجار به یک ایالت اشغال شده منزوی تبدیل شد. با این اقدام خیال روس و انگلیس از بابت فشار به تهران راحت شد چرا که منبع قدرتمندی مانند آذربایجان را از گردونه ضدیت با استعنار خارج کرده بود.
24 ذیقعده 1329/ 24 آبان 1290 دولت ایران علیرغم میل مجلس، اولین اولتیماتوم روسها برای اخراج کارشناس مالی دولت ایران، مورگان شوستر آمریکایی ، و تعهد دولت ایران به کسب توافق با دولتین روس و انگلیس برای استخدام مستشار خارجی را قبول کرد. 7 ذیحجه 1329 / 7 آذر 1290 در طی دومین اولتیماتوم روسها، انجمن تبریز که آن موقع در اشغال روسها بود، در مخالفت با این اولتیماتوم بیانیه داده و مردم تبریز علیه روسها به تظاهرات پرداختند.
29 ذیحجه 1329/ 29 آذر1290 دولت ایران اولتیماتوم روسها را قبول کرده و جنگی نابرابر میان مجاهدین آذربایجانی با قوای مجهز روسیه تزاری روی داد که چهار روز طول کشید. 2 محرم 1330/ 1 دی 1290 محل انجمن تبریز اشغال و ویران شد. 4 محرم 1330/3 دی 1290 با حملات روسها انجمن ایالتی تبریز منهدم شد و بدین ترتیب کار انجمن تبریز و نهایتا انجمنهای کل آذربایجان به اتمام رسید. 5 محرم/ 4 دی 1290کل تبریز به تصرف روسها درآمد.
روسها پس از تسلط كامل بر تبريز ، به مجاهدان مسلح تبريز فرمان دادند يا تبريز را ترك كنيد و يا اينكه اسلحه هايتان را به ما تحويل دهيد. از آنطرف ، روسها قشون جديدي وارد تبريز كردند.
به هر حال تعدادي از مجاهدان تسليم شده و عده‌اي نيز تصميم به مهاجرت به سلماس گرفتند كه آنروزها كانون آزاديخواهان آذربايجان شمرده مي شد.قصد آنان پناهندگی به عثمانی بود. از مجاهدین آذربایجانی جمعی در تبریز مانده و بر ادامه جنگ تاکید کردند.
در ادامه حملات روسها، ثقه الاسلام تبریزی علیه روسها اعلام جهاد داده که عاقبت الامر روسها با دستگیری وی و بدار كشيدن ثقه الاسلام ، دو پسر علي موسيو، شیخ سلیم، ضیا العلما، محمد قلی خان دایی ضیاالعلما، صادق الملک، آقا محمد ابراهیم قفقایچی در عاشورای 1330/ 10 دی 1290 نفرت خود را از مردم آزاده نشان دادند . چند روز بعد روسها يك آزادیخواه سلماسي به نام ميرزا محمود سلماسي را در تبريز کشتند.
پس از انقلاب اکتبر روسیه، دولت شوروی هیئتی را به تبریز اعزام کرد و به عنوان عذرخواهی دسته‌گلی بر مزار ثقه الاسلام گذاشتند. دو سال قبل منبر و عصای شهید ثقه‌الاسلام و مهرهای خاندان آن زنده‌یاد در یکی از روستاهای دوردست شهرستان ورزقان استان آذربایجان‌شرقی یافت شد.
