ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: ذكريا ابن محمد ابن محمود قزويني( 680-600 هـ .ق ) صاحب اثر « آثار البلاد و اخبار العباد » نكاتي از آذربايجان ذكر كرده است وي مي نويسد : « آذربايجان سرزميني است پهناور بين اران و كوهستان، شهرها و روستاها ، كوهها و رودخانه ها در آن سرزمين بسيارند و بي شمارند كه يكي از آن كوهها سبلان است ».
قزويني شهر اورميه را چنين توصيف مي كند: « شهري است در آذربايجان با برج و باروي محكم، با جمعيت زياد و بسيار آباد باغات و درختكاري و انواع ميوه هاي خوب از هر نوع در اطراف و پيرامون اورميه فزون از عدد شمار است. انواع فرآورده ها از سبزيجات و جاليزار . هرگونه حبوب و غله در كشتزار آن سامان بيش از حد كفايت و مايلزم بوميان است و به خارج اورميه راه مي يابد.»
درياچه مشهور و شور اورميه كه مساحت وسيعي از آذربايجان را در ميان گرفته است از نظر قزويني دور نمانده است. قزويني مي نويسد : « درياچه اي نزديك اورميه هست. در بدبويي بي نظير است. آبش آن اندازه تلخ و شور است كه هيچ جاندار آبزي در آن ديده نمي شود. در وسط آن درياچه چنان جزيره اي است داراي چشمه ساران آب شيرين و گوارا، سطحش همه سبز و خرم، دهات و آباديهاي زياد در وسط جزيره اند. علاوه بر علوفه دامداري ، كشتزارهاي جزيره فوق العاده حاصلخيزند. هرچه در آن مي كارند از بركت خدايي بهره يافته و كشت از دانه ها لبريزند. در كرانه شرقی آن جزيره كه از درياچه نزديك است چندين چشمه برمي جوشند كه آب گرم و شور دارند و بعد از جريان از چشمه از اثر هواخوري سنگ مي شوند. » و سپس مي افزايد … « آب درياچه مذكور از چندين نهر و رودخانه تامين گردد. كه از كوههاي اطراف در آن ريزند و بلادرنگ از شيريني به شوري تبديل مي شوند. نوعي نمك بلوري از درياچه بدست آيد كه به توتياي شفاف همي ماند » .
قزويني سپس دوباره به پزشكي آذربايجان سر زده و از جانوري دريايي كه در دارو سازي به كار مي رود چنين شرح مي دهد:« در اطراف اورميه جانوري است كه براي داروسازان كار كيميا را دارد آن را سگ آبي نامند. گويند خاصيت هاي دارويي با آن سگ است. » مؤلف تحفة الغرايب گويد : تالاب و مرداب هايي نزديك درياچه هستند شور نيستند جنسي از ماهي خوش گوشت در آنها شكار مي شود. ماهيگيران از آن ماهي روغن گيرند روغنش را با موم و عسل آميزند از آن شمعها بسازند. شبانه بر كناره سفينه ماهيگيري نصب كنند مي افزوند. سفينه را بدون هيچ سرنشيني در مرداب رها مي كنند ماهي ها كه هوادار شعله روغن خويشند از هر طرف به سوي سفينه آيند براي وصال معشوق برمي جهند، خود را در كشتي اندازند. همين كه هوا روشن شد ماهيگير شب خوابيده سري به سفینه اش مي زند مي بيند پر از ماهي است خدا بركت دهد ».
قزويني در آثارالبلاد خويش صرفاً به اوضاع و احوال آذربايجان نپرداخته است بلكه مشاهير و رجال برجسته شهرها را نيز خاطرنشان كرده است از جمله تاج الدين اورموي: شيخ ابواحمد ملقب به تاج الدين اورموي « در هر علمي از علوم متداول زمانه و به ويژه در علم اصول دين و فقه شريعت مبين و ادبيات قديم و ……………. از هر حيث تخصص داشت. در هنر سخنراني، نكته داني، اندرزهاي طنزآميزو كنايه هاي پرمايه نامور بود » .
