ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: با اینکه بیشتر آثار نظامی گنجوی به زبان فارسی می باشد ولی تفکرات و تصورات شعری اش عمدتا تفکر یک آذبایجانی(تورک) بوده و اکثر تصاویر شعری،مضامین شعری،خلاقیت های ادبی،تلمیحات،ضرب المثل هاو تخیلات شاعرانه اش بوی آذربایجان می دهد. در این میان ضرب المثل های به کار رفته در آثار نظامی غالبا از فرهنگ عامه و باورهای ادبی و فولکلوریک آذربایجان نشأت و الهام گرفته است.وقتی ادبا و محققین فارس از شاعرانی آذربایجانی صحبت می کنند اعتراف می کنند که مولوی،نظامی و خاقانی “بوی ترک” می دهند.
در آثار و اشعار نظامی هزاران واژه،عبارات و ضرب المثل ها را می توان پیدا کرد که به صورت مستقیم و غیر مستقیم از فرهنگ عامه تورکان(آذربایجان) و ادبیات فولکلوریک آذربایجانی ها اخذ و وارد آثار فارسی نظامی و از این طریق وارد فرهنگ عمومی فارس ها شده است.
▫️گؤز وورماق(زخم چشم یا چشم زخم)
نظامی عبارت”چشم زدن و به چشم آمدن” را از فرهنگ عامه تورک ها به صورت مستقیم وارد اشعار خود نموده و این عبارت تورکی با ترجمه تحت اللفظی وارد ادبیات و فرهنگ فارس ها شده است:
درچشم رسیدکی که هستم
شد چشم تو چون رسیده ای ز دستم
شد چشم زده بهار با غم
زد باده تپانچه بر چراغم
عبارت های”چشم زده” و “چشم رسیده” در ابیات فوق ترجمه لفظ به لفظ عبارات تورکی گؤز وورماق و گؤزه گلمک می باشد. این عبارت با همین مفهوم وارد زبان فارسی شده و به صورت”چشم زخم” و یا “زخم چشم” مورد استفاه قرار گرفته و رایج شده است؛
از این نمونه ها و مثال ها در اشعار فارسی نظامی گنجوی به وفور یافت می شود که دال بر تفکر و تصور و تخیل تورکی شاعرش می باشد شاعری که در دامان ادبیات فولکلوریک و فرهنگ عامه آذربایجان(تورک ها) پرورش یافته است.
منبع:
آراسلی،حمید،نیظامی خالق سوزلری و خالق ایفاده و ضرب المثل لری، ترجمه دکتر میرعلی رضائی،نشریه آغری اورمیه،شماره ۱۷۰،ص ۷ و ۶
سولماز بیات (همدان)
