ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: با امضای توافقنامه سه‌جانبه آتش‌بس در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری روسیه پس از ۴۴ روز جنگ (موسوم به جنگ دوم قره‌باغ)، زمزمه‌های ایجاد کریدور زنگه‌زو که آذربایجان را به بخش جدا مانده خود یعنی جمهوری خودمختار نخجوان متصل می‌کند، شنیده شد.
در واقع، مبنای حقوقی ایجاد این کریدور، ماده ۹ توافقنامه مذکور است که اگرچه بطور صریح نامی از زنگه‌زور در آن به میان نیامده است ولی ارمنستان را ملزم کرده است که «امنیت ارتباطات حمل و نقل میان مناطق غربی آذربایجان و جمهوری خود مختار نخجوان را تضمین کند تا “حرکت بدون مانع” شهروندان، وسایل نقلیه و کالاها در هر دو جهت سازماندهی شود.» همچنین، آنها توافق کرده‌اند که این ارتباط از طریق ساخت راه ارتباطی جدیدی تامین شود.
گفتنی است، حتی پیش از تشدید مناقشه ارمنستان و آذربایجان در سال 2020، کارشناسان بین‌المللی بر اهمیت کریدور زنگزور تأکید داشتند. شرکت انتشار اطلاعات استراتژیک ایالات متحده، استراتفور، در 27 ژوئن 2012 گزارشی منتشر کرد که در آن آمده است: «هرکس کنترل کریدور زنگزور را در دست داشته باشد، می‌تواند قدرت خود را به حوزه نفوذ ترکیه در آناتولی، حوزه نفوذ روسیه در قفقاز و مستقیماً به مناطق مرکزی ایران اعمال کند.»
علاوه بر این، با شعله‌ور شدن آتش جنگ بین روسیه و اوکراین و آسیب‌های وارده به بخش حمل و نقل، توجه جهانی به کریدور زنگه‌زور بیش از پیش معطوف گردید.
اگر چه بهره‌برداران اصلی کریدور زنگه‌زور ترکیه و آذربایجان هستند و این راه ارتباطی از خاک ارمنستان عبور می‌کند ولی کریدور مذکور به وضوح بر تحولات ژئوپلیتیکی منطقه تاثیر گذاشته و منافع کشورهای دیگر از جمله ایران، روسیه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا را درگیر کرده و بر اقتصاد جهانی تاثیر خواهد گذاشت.
کشورهای ثالثی که منافع آنها بطور مستقیم از این کریدور تاثیر می‌پذیرد، در تلاش هستند به هر نحو ممکن و تحت عناوینی مانند میانجیگری دیپلماتیک، ماموریت نظارتی و یا ناظر بی‌طرف و حامی صلح و ثبات منطقه‌ای در زمان و نحوه ایجاد و حاکمیت بر این کریدور نقش داشته باشند. مثلا پس از تحرکات اتحادیه اروپا و ایالات متحده از طریق ایجاد نمایندگی دیپلماتیک و انجام ماموریت نظارتی که مجوز آن از طریق ارمنستان صادر شده است، روسیه با عزم جدی و بطور علنی در روزهای اخیر وارد جریان ایجاد کریدور مذکور شد و پیشنهاد مجدد میانجیگری برای صلح را مطرح نمود که ارمنستان آن را رد کرد و اعلام داشت که روند مذاکرات صلح را بصورت دو طرفه با آذربایجان انجام خواهد داد و نیازی به میانجیگری روسیه و کشور دیگری ندارد، در حالیکه با افزایش فشارهای سیاسی و حقوقی آذربایجان، علناً در چند ماه اخیر نقش و حضور اتحادیه اروپا و ایالات متحده را پرنگ‌تر کرده است.
ارمنستان واقف است که به مانند تقابل نظامی که آذربایجان همواره دست بالا را دارد، مخصوصاً پس از آنکه در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۳ آذربایجان ظرف ۲۴ ساعت موفق شد مناطق اشغالی در قره‌باغ را بازپس گیرد، در مذاکرات دوجانبه صلح نیز برتری با آذربایجان است و آذربایجان با ابزارهای فشاری که در دست دارد از جمله جنگ حقوقی مطرح شده در نهادهای قضایی بین‌المللی و بحث غرامت اشغال ۳۰ ساله قره‌باغ که می‌تواند اقتصاد ورشکسته ارمنستان را بیش از پیش با بحران و چالش مواجه کند، حاکمیت خود بر کریدور زنگه‌زور را اعمال خواهد کرد. از این رو، اگر چه بطور صریح تاکید بر مذاکرات دو جانبه صلح دارد، ولی بطور ضمنی از کارت ایران، اتحادیه اروپا و ایالات متحده استفاده کرده و قصد دارد از فشار فزاینده آذربایجان برای کسب تسلط مطلق و حاکمیت بر کریدور در مذاکرات بکاهد.
آنچه بطور واضح و روشن در روند مذاکرات صلح و تحرکات سایر کشورها در خصوص کریدور زنگه‌زور مشخص است، این است که نقش و حضور ایران در این کریدور بطور محسوسی نادیده انگاشته می‌شود و از آنجا که طراحان اصلی آن ترکیه و آذربایجان هستند، با توجه به تضاد منافع ژئوپلیتیک و سایر مولفه‌های تاریخی و فرهنگی، با ایجاد این کریدور بر نفوذ آذربایجان و ترکیه در منطقه افزوده و از قدرت ایران کاسته خواهد می‌شود. علاوه بر این، در سال‌های اخیر، ایران بصورت فعال در حال فراهم کردن مقدمات ایجاد یک کریدور حمل و نقل از خلیج فارس به دریای سیاه است که از طریق ارمنستان و گرجستان و با کنار گذاشتن ترکیه و آذربایجان فراهم می‌شود که تلاش برای ایجاد کریدور زنگه‌زور در مرز ۴۴ کیلومتری ایران و ارمنستان، بطورکلی منافع ایران را با خطر جدی مواجه می کند.
