ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: مهم‌ترین سند مربوط به مسأله ارمنی گزارش ارائه شده توسط هوانس کاچازنونی به همایش حزب داشناکسیون در شهر بخارست به سال ۱۹۲۳ می‌باشد.
کاچازنونی از بنیانگذاران و رهبران عالی رتبه حزب داشناکسیون و اولین نخست‌وزیر دولت ارمنستان (۱۹۱۹-۱۹۱۸) بود. در این گزارش تاریخی که اعترافات صمیمی و واقع‌گرایانه یک مقام رسمی و مهم دولت ارمنستان را شامل می‌شود، کاچازنونی اذعان دارد که تنها مسئول وقایع تلخ و دردناک آن سال‌ها حزب داشناکسیون بوده و این حزب باید خود را منحل کرده و از صحنه سیاسی کنار رود.
در این گزارش هیچ تحلیلی که در آن طرف ترک مسئول آن حوادث شناخته شود از طرف کاچازنونی ارائه نشده است و جالب اینکه گزارشات بسیاری از محققان ارمنی در سال‌های بعد از ۱۹۲۱ وجود دارد که تحلیل کاچازنونی را تأیید و قتل ارامنه توسط ترک‌ها را رد می‌کند.
بخش‌هایی از گزارش کاچازنونی که به شکل کتاب به زبان‌های مختلف چاپ شده و مربوط به روابط ارامنه و ترک‌ها در آن سال‌هاست را اینگونه می‌توان خلاصه کرد:
۱. تشکیل واحدهای نظامی، اتحاد بی‌قید و شرط با روسیه و شرکت در عملیات نظامی بر علیه ترک‌ها اشتباه بود.
۲. قانون کوچ اجباری که بالاجبار و با انگیزه دفاعی اجرا شد، اقدامی صحیح در راستای اهداف ترک‌ها بود.
۳. اشغال خاک عثمانی، داشناک‌ها را امیدوار کرده و موجب شکل‌گیری دیکتاتوری داشناک در ارمنستان گردید. داشناک‌ها بدون درک حقایق، با ایده امپریالیستی «از دریای تا دریا» تحریک شده و دست به قتل عام تورک‌ها و مسلمانان زدند.
۴. مسبب حوادث و عامل شکست خود ما یعنی حزب داشناکسیون بود. حزب داشناکسیون باید خود را منحل کند زیرا مانع صلح است و کاری از پیش نخواهد برد.
بدین ترتیب اعترافات شجاعانه کاچازنونی، بی‌اساس بودن ادعای نسل‌کشی ارامنه که پس از صد سال هنوز هم از طرف دولت حاکم و دیاسپورای ارمنی با اهداف غیر واقع‌گرایانه دنبال می‌شود را به خوبی نشان می‌دهد.
برگرفته از مقدمه کتاب «جوابیه‌ای بر کتاب‌های آبی انگلیس»
