ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: هزینه اقتصادی، سیاسی و نظامی سنگین جنگ اوکراین، تحریم‌های غرب علیه مسکو و افزایش بحرانهای داخلی روسیه باعث شده است تا هژمونی این کشور در آسیای میانه به شدت افت نماید. بنابراین کشورهای مستقل شده از اتحاد جماهیر شوروی از قدرت عمل و نفوذ بیشتری برخوردار شده اند. از یکسو کاهش قدرت و نفوذ روسیه و از سویی دیگر افزایش قدرت عمل کشورهای آسیای میانه و قفقاز، میتواند باعث نزدیکی این کشورها به یکدیگر و ایجاد ائتلافی قدرتمند شود. بخصوص اینکه شورای دولتهای تورک تشکیل شده و به شکل قابل توجهی همکاری کشورهای عضو افزایش داشته است. یکی از کشورهای عضو شورای دولتهای تورک که روز به روز بر قدرت نظامی، سیاسی و اقتصادی اش افزوده می شود، قزاقستان است. علاوه بر نقش مهم این کشور در این شورا، نزدیکی قزاقستان به آذربایجان، می تواند تحولات بزرگی را در منطقه ایجاد نماید. بنابراین جای تعجب ندارد که رژیم ایران با حساسیت، روابط قزاقستان با کشورهای منطقه را دنبال کند.
علاوه بر رسانه‌ها و تحلیلگران سیاسی ایران، سیاست خارجی قزاقستان مورد توجه و زیر ذره‌بین کشورهای تاثیرگذار جهان قرار گرفته است. بخصوص آنکه این کشور در سالهای اخیر در حوزه‌های مختلف رشد قابل توجهی داشته است.
مجله نشنال اینترست اخیراً در مقاله جدیدش به تحلیل مسائل قزاقستان و سیاست خارجی این کشور پرداخته است. نویسنده مقاله معتقد است که “قزاقستان تمام ویژگی های کلاسیک تبدیل به یک قدرت متوسط را دارد. موقعیت استراتژیک، منابع طبیعی فراوان، و تعهد به اصول و همکاری بین المللی.” همچنین تحولات جهانی سبب شده است تا کشورهای غربی به‌ویژه اتحادیه اروپا توجه ویژه‌ای به کشورهای آسیای میانه داشته و تلاش نمایند تا روابط خود با کشورهای تورک منطقه را توسعه دهند.
قزاقستان کشوری وسیع است که بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار کیلومتر مربع وسعت داشته و نهمین کشور بزرگ جهان می باشد. این کشور به لحاظ ذخایر انرژی و مواد معدنی و همچنین موقعیت استراتژیک در جایگاهی مهم قرار دارد. توسعه اقتصادی و نظامی این کشور نیز در ۲۰ سال اخیر قابل توجه بوده است. این کشور با جمعیت بیست میلیونی توانسته است فقر مطلق را به صفر برساند در حالیکه در سال ۲۰۰۱ حدود ۱۳ درصد از مردم این کشور زیر خط فقر مطلق قرار داشتند. سرانه تولید ناخالص داخلی قزاقستان در سال ۲۰۰۰، تنها ۱۲۰۰ دلار بوده که در سال ۲۰۲۱، به بیش از ۱۰.۳۷۳ دلار رسیده است. این در حالی است که سرانه تولید ناخالص داخلی در جغرافیای ایران ۴ هزار دلار، در گرجستان ۵ هزار دلار و در تورکیه ۹۶۶۰ دلار میباشد. همچنین رشد اقتصادی ۴.۳ درصدی در این کشور در خلال رکود جهانی اقتصاد نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. به لطف رشد اقتصادی، نرخ بیکاری قزاقستان تنها ۵.۲ درصد و نرخ تورم این کشور ۶.۷ درصد است. صادرات قزاقستان از ۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۰ به بیش از ۶۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ رسیده است. در سال ۲۰۰۰ به ازای هر یک صد هزار نفر، ۱۴ نفر دست به خودکشی می‌زدند که این نرخ در سال ۲۰۲۲ به عدد ۳ کاهش یافته است. اینک نرخ مهاجرت این کشور منفی شده و امید به زندگی طی ۲۰ سال اخیر، ۸ سال افزایش یافته است.
هزینه نظامی این کشور نیز رشد قابل توجهی داشته و نشان می‌دهد که این کشور به دنبال تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای است. به طوری که بودجه نظامی این کشور در سال ۲۰۰۰ معادل ۱۴۳ میلیون دلار بوده که این رقم در سال ۲۰۲۱ به عدد یک میلیارد و ۶۲۰ میلیون دلار رسیده است.
بنابراین توسعه روابط قزاقستان با کشورهایی نظیر آذربایجان و تورکیه و به طور کلی افزایش نقش این کشور در شورای دولتهای تورک، در کنار تضعیف روسیه و افزایش قدرت جمهوری آذربایجان در قفقاز، برخی از بازیگران این منطقه از جمله ایران و چین را به شدت نگران کرده است. اخیراً آسخات خاسنوف، معاون وزیر انرژی قزاقستان، از اعضای سازمان کشورهای تورک برای توسعه میادین نفت و گاز این کشور و افزایش سطح همکاری اقتصادی دعوت به عمل آورده بود. قبل‌تر نیز در نوامبر ۲۰۲۰، قاسم جومرت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان در نهمین اجلاس سران سازمان کشورهای تورک با عنوان “دوران جدید برای تمدن تورک” عنوان کرده بود که اهمیت ویژه‌ای برای توسعه روابط با کشورهای عضو شورای دولتهای تورک قائل است و قزاقستان قصد دارد تا همکاری خود را تحکیم کرده و توسعه دهد. همچنین رئیس جمهور قزاقستان ضمن ضروری دانستن اتحاد برای غلبه بر تهدیدها، تاکید کرده بود که اعضای این شورا باید در حل مسائل منطقه‌ای و جهانی مشارکت داشته و به قدرت مهم جهانی تبدیل شوند.
کشور قزاقستان در سال های اخیر علاوه بر توسعه اقتصادی و نظامی در تحولات سیاسی جهانی نیز نقش آفرینی می کند. میزبانی از اجلاس سه جانبه روسیه- ایران – تورکیه بر سر جنگ سوریه، میزبانی از مذاکرات برجام در سال ۲۰۱۳، نقش آفرینی در مذاکرات دیپلماتیک بر سر مسائل افغانستان، حمایت از اوکراین علی رغم ناخوشنودی روسیه و همچنین توسعه روابط با کشورهای غربی در عین حفظ توازن در سیاست خارجی، از جمله موفقیت های این کشور در حوزه سیاست خارجی است.
لذا طبیعی است که توسعه روزافزون قزاقستان و نقش برجسته این کشور در شورای دولتهای تورک، خواب دشمنان و مخالفان جهان تورک را به شدت آشفته نماید. چرا که اینک روابط اقتصادی رو به گسترش قزاقستان و سایر کشورهای عضو شورای دولتهای تورک، در فاز سیاسی و نظامی نیز توسعه یافته است. لذا تشکیل و تقویت چنین اتحادی در آن منطقه و در شرایطی که روسیه دچار بحران های مختلفی شده و هژمونی خود را تضعیف شده میبیند، نوید بخش شکل گیری قدرتی جدید در آسیای میانه بنام توران است. قدرتی که توان تغییر نظم جهانی را دارد.
صابر زمانی، فعال سیاسی و کارشناس مسائل اقتصادی
