ملاحظات ترکیه در عملیات احتمالی سوریه

گادتب: با توجه به تحولات میدانی و اعزام کاروان های جدید نظامی ترکیه به مناطق تحت کنترل ارتش این کشور در شمال سوریه، گمانه‌زنی‌های سیاسی گسترده ای درباره «چرایی و چگونگی» عملیات جدید ترکیه در سوریه آغاز شده است.

همانند بحث اوکراین برای روسیه، تحولات سوریه به ویژه شمال آن نیز برای ترکیه به لحاظ امنیتی به نقطه غیر قابل بازگشت و خطرناکی رسیده است. از یک سو ترکیه با بحران فزاینده پناهندگان سوری در این کشور مواجه بوده و سران این کشور به خوبی می دانند که اگر تا انتخابات سال آینده از حجم این بحران کم نکنند بدون‌ شک بازنده میدان رقابت انتخاباتی خواهند بود، در این راستا اعتلاف اردوغان و باهچلی نشان داده است که بر تصمیم خود مبنی بر بازگرداندن «حداقل یک میلیون» اتباع سوری به کشورشان مصمم است. تحقیقات میدانی و نظرسنجی های معتبر و متعدد حاکی از آن است که جابجایی گسترده ای ممکن است در آرای عمومی شکل گیرد و «بحران مهاجرت و وضعیت اقتصادی» به ویژه تورم دو عامل کلیدی در هدایت افکار عمومی می باشند.

اما عامل دیگری نیز در سیاست های سوریه ای ترکیه دخیل است؛ ترکیه بیم از آن دارد که آمریکا تشکیلات خودگردان گروه های کردی را به عنوان یک حکومت به رسمیت بشناسد و با ایجاد یک «امر واقع»، حکومت مذکور را به شناسایی جهانی برساند. حمایت امریکا از این گروه ها در دوره بایدن افزایش چشمگیری یافته است. تنها در یک ماه اخیر تعداد تلفات نظامی ترکیه در مقابله با عناصر پ ک ک و و همچنین گروه‌های وابسته به آن به بیش از ۴۰ نفر رسیده است، امری که نشان می دهد ترکیه بدون عملیات نیز روزهای پرتنشی را در منطقه طی می کند.

اما در باب چگونگی این عملیات نیز ابهامات زیادی وجود دارد؛ ترکیه از منطقه امن به عمق ۳۰ کیلومتر در تمامی مرزهای خود سخن می گوید، بخشی از این منطقه در ۳ عملیات نظامی در سال های پیشین تحت کنترل ارتش ترکیه در آمده است (۱ عملیات علیه داعش و ۲ عملیات علیه نیروهای کردی) اما نزدیک به ۴۸۰ کیلومتر از مرز ترکیه با سوریه هم اکنون در کنترل نیروهای کردی می باشد. نیروهای مذکور هم اکنون بیش از یک چهارم سوریه را در اختیار دارند و مورد حمایت شدید آمریکا و روسیه می باشند. در صورت ورود ارتش ترکیه به همراه نیروهای مخالفان سوری به این منطقه انتظار می رود نزدیک به ۱۲ هزار کیلومتر مربع از خاک مناطق شمالی سوریه از دست نیروهای کردی (منتسب به پ ک ک) خارج شود، امری که برای نقشه ترکیه برای سازماندهی سوری ها در این منطقه حیاتی می باشد.

اما پیشروی ترکیه در این منطقه خالی از تنش و آسان نخواهد بود، تعداد نیروهای کردی مسلح در منطقه بنابر ادعای نهاد های نظامی ترکیه بیش از ۱۳۰ هزار نفر برآورد می شود که با تسلیحات اهدایی آمریکا و غرب به ویژه سوئد (بیش از ۴۰ هزار کامیون) مسلح شده اند. در باب پیشروی نظامی ترکیه در شمال سوریه برآورد ما بر این صورت است که ارتش ترکیه با توجه به برتری هوایی و جنگ الکترونیک، به لحاظ نظامی با مشکل جدی مواجه نخواهد شد و با استفاده از نیروهای مخالف سوری در خط مقدم جبهه، تلفات ارتش خود را به حداقل خواهد رساند اما مناسبات منطقه ای برای ترکیه بسیار هزینه بر خواهد بود.

در این راستا، ورود به عمق ۳۰ کیلومتری خاک سوریه به معنای کنترل ترکیه بر بخشی از «مناطق نفتی و گازی» شمال سوریه در محدوده قامشلی و همچنین منابع آبی شرق فرات خواهد بود, مناطقی که برای روسیه و آمریکا اهمیت فراوان دارد. وزارت خارجه آمریکا با صدور اعلامیه در کنار تاکید بر درک حساسیت های امنیتی ترکیه، آغاز هرگونه حمله نظامی ترکیه در این منطقه را محکوم کرده است و متن بیانیه حاکی از آن است که این اقدام می تواند تحریم های آمریکا را در پی داشته باشد. از سوی دیگر اگرچه که روسیه نیروهای خود را از مناطق مذکور ( همانند عملیات های قبلی ترکیه) بیرون می کشد اما اکثر این پایگاه های تخلیه شده از سوی نیروهای حزب الله و ایران کنترل می شود، امری که بر افزایش تنش میان ایران و ترکیه در می افزاید. در صورت اقدام عملی ترکیه به منظور از ورود ارتش این کشور در مناطق شمالی، نیروهای ایران از دخالت و مداخله مستقیم خودداری خواهند کرد و تنش دو کشور در ابعاد رسانه ای تداوم پیدا خواهد کرد اما هزینه همزمان افزایش تنش با آمریکا، روسیه و ایران در ابعادی نیست که بتوان چشم‌پوشی کرد.

بهره سخن:

ترکیه به دلیل فرصت دیپلماتیک به دست آمده از بحران جنگ اوکراین و احتمال سرایت آن به شرق اروپا، به دنبال تامین منافع خود در شمال سوریه و تداوم عملیات ناتمام سالهای پیش خود به منظور ایجاد منطقه امن می باشد. اما باید دید که غرب و روسیه تا چه حد در برابر خواسته های ترکیه کرنش نشان خواهد داد….

مطالعات اوراسیا-خاورمیانه