ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: کوه «ساوالان» در ۳۵ کیلومتری غرب شهر اردبیل و ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان «خییوْ» مشگین‌شهر واقع شده است. این کوه در طول جغرافیایی ۴۷ درجه و ۵۰ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۸ درجه و ۱۷ دقیقه شمالی قرار گرفته‌است. برای این کوه عظیم ۶۰ کیلومتر طول و ۴۵ کیلومتر پهنا تخمین می‌زنند و سطحی که به وسیله آن در آذربایجان قرار گرفته نزدیک به ۶۰۰۰ کیلومتر مربع است.قسمت شرقی کوه ساوالان به قله آتشفشان که در بلندای ۴۸۱۱ متری قرار دارد، منتهی میشود. تمام قله های ساوالان در همه ایام سال پوشیده از یخ و برفهای دائمی هستند.
کوه ساوالان در آذربایجان نماد قدرت،ایستادگی، شکوه و عظمت بوده و همواره برای دشمنان آذربایجان منطقه ای نفوذ ناپذیر و صعب العبور یاد شده است. ساوالان این کوه افسانه ای که در فرهنگ و فولکلور آذربایجان دارای ارزش و جایگاه و‌یژه و با اهمیت می باشد، وقایع تاریخی، باورها، داستانها، قصه ها و افسانه ها و آیین های مربوط به ساوالان بخش بزرگی از ادبیات شفاهی سرزمین آذربایجان و باورهای ملی آنها را تشکیل می دهد.
زندگی سنتی عشایر «شاه سئون» در دامنه ها و بلندی های کوه با آداب و رسومی برگرفته از سنت ها و باورهای آذربایجانی، میراثی غنی برای نسل آینده به ارمغان اورده است.نام ساوالان الهام بخش ادیبان، شاعران، نویسنده گان، هنرمندان و مبارزان راه آزادی بوده است.
بنا به اسناد تاریخی از صعود کننده گان به قله ساوالان شیخ صفی الدین اردبیلی، ابن بزاز اردبیلی و در برخی روایات زرتشت را نیز نام می برند.
در وجهه تسمیه کلمه ساوالان چنین میتوان گفت که: «ساو» در تورکی آذربایجانی به معنای: پیام، وحی یا باج و «آلان» به معنای: گیرنده می باشد، که ساوالان میشود گیرنده پیام، وحی و یا باج .
زیبایی ها، چشم اندازها، ویژگیها و وقایع تاریخی این کوه بی شک قابل وصف در سطوری محدود نمی باشد اما هستند افرادی که این روزها کمر به نابودی کوه ساوالان بسته اند.
مسئولین و مدیران استانی با نیتی شوم، مخرب و با دیدگاهی نشات گرفته از تفکرات شوونیستی، پان ایرانیستی و ایرانشهری عملیات جاده کشی به کوه ساوالان را آغاز کرده اند، عملیاتی که به پروژه «کمر بند طلایی» معروف شده است. این پروژه بصورت مخفیانه در فصل هایی که عشایر و بومی های منطقه به ییلاقات آن کوچ میکنند نیمه متوقف و گاها کاملا متوقف میشود تا از دید محلی ها و همچنین کوهنوردانی که هر ساله در این فصل سال به قله صعود می کنند مخفی بماند. پروژه از اواخر شهریور دوباره شروع شده و تا اواخر آذر ماه ادامه می یابد. دلیل پنهانکاری مسئولین میتواند چند علت داشته باشد:
-در فصل های سرد سال از عبور و مرور کوهنوردان و عشایر منطقه کاسته میشود،
-همچنین فصل سرد و سرمای سر سخت کوهستان، فعالان محیط زیست را کمتر به این مکان میکشاند، این عمل حساسیت فعالان محیط زیست را کاهش می دهد.
-با توجه به وجود تپه های باستانی عملیات حفاری مکانهای تاریخی در خفا انجام میشود.
بنا به گزارشهای مردمی، عکاسان و فعالین محیط زیست پروژه کمر بند طلایی ساوالان از مسیر مشگین شهر تا «سرداوا» سردابه شروع شده و از سردابه تا سرعین نیز ادامه میابد در مسیر طرح جادده کشی تمامی مناطق بکر و طبیعی نظیر چشمه، رودخانه، آبگرم، آبشار، تپه، تخته سنگهای غول پیکر و … به کلی تخریب خواهند شد، قربانی اول همین تخریبات، آبگرم رو باز «یئددی بؤلۆک» خواهد بود که در مسیر این طرح شوم قرار گرفته است که در ابتدای لیست نابودی قید شده است.
معادن، آثار تاریخی و باستانی موجود در دل ساوالان نیز تاراج شده و نابود خواهند شد. انبوهی از قبور تاریخی و تپه های باستانی در مسیر همین جاده قرار دارند. محیط زیست منطقه نیز تغییراتی را به خو‌د خواهد دید.
با توجه به تنوع گونه های جانوری و گیاهی نادر در این منطقه، چرخه اکوسیستم با این طرح دگرگون گشته و موجبات نابودی گونه های خاص حیوانی خواهد گشت.
بیشتر کارشناسان مستقل، پروژه جاده کشی به ساوالان را بدون پشتوانه علمی دانسته و متذکر شده اند این عملیات بدون هیچ گونه مطالعه تخصصی و بدون اخذ مجوز از سازمان محیط زیست می باشد. آنها از تخریب و به خطر افتادن جدی حیات گونه های جانوری و طبیعت سخن می گویند، به زعم کارشناسان انجام چنین پروژه ی عظیمی زیستگاه منطقه را به کلی تهدید میکند.
نکته عجیب این است که با وجود اینکه جاده های استان اردبیل از شمال استان تا جنوب آن «جاده سرچم» و جاده مشگین شهر به پارس اباد همگی به جاده های مرگ در کشور معروف هستند و سالانه شاهد مرگ و میر عزیزان و هموطنان در این جاده های باریک و غیر استاندارد هستیم، در این شرایط وخیم اقتصادی و با وجود وضعیت بد معیشتی مردم، با وجود تحریم ها و کمبود منابع و اوضاع نابسامان اقتصادی دولت، چگونه است که برای جاده کشی در دل کوه ساوالان منابع به حد کافی وجود دارد، اما برای پر کردن چاله های موجود در خیابان های شهری و عریض نمودن و چند بانده کردن جاده ها هیچ تسهیلاتی تخصیص نمی یابد؟
موضوع دیگری که فعالان محیط زیست، کنشگران و فعالان اجتماعی را نگران کرده این است که هنوز ساوالان در میراث جهانی به ثبت نرسیده است و این در حالی است که ساوالان با وجود دارا بودن طبیعت خاص، زیباییهای طبیعی، دره‌ها و رودهای خروشان، آبهای گرم، وجود ییلاقات عشایری و زندگی کوهستانی، فرهنگ و سبک زندگی خاص باورها، افسانه ها، آیین ها و اشعار بایاتی و فولکلور بومی، تمام گزینه های ثبت جهانی شدن را داراست و پروسه ثبت جهانی شدن ساوالان آغاز گشته و به یونسکو نیز ارسال شده است. این در حالی است که زمان ثبت جهانی شدن آن حدود ۳ سال به درازا می انجامد و اگر جاده کشی به ساوالان ادامه یابد کوهستان ساوالان از حالت طبیعی بودن و بکر بودن خارج شده و این روند مانع از ثبت جهانی شدن ساوالان می شود و این مساله بر حساسیت و نگرانی های مردم منطقه می افزاید.
