ادتاج اتحادیه دمکراتیک ترک آذربایجان جنوبی
گادتب: انکار، تبعیض و سرکوبی که بازتاب آن جنبش عظیم دمکرات‌ها را در آذر ماه ۱۳۲۴ رقم می‌زند.
جنبشی که آن را نمی‌توان معطوف به همان سال یا بعد از شهریور ۲۰ دانست و برای شناخت آن باید سال‌های سیاه استبداد در دوران رضاخان و حتی قبل‌تر ، سال‌های مشروطه و رخدادهای مربوط به آن را نیز مورد بازبینی قرار داد.
از زمانی که متجددان و روشنگران معاصر ، سودای ساختن کشوری عاری از هرگونه زبان و فرهنگ غیر فارسی را در ذهن می‌پروراندند.
از زمانی که شیخ خیابانی بیرق مبارزه با استبداد مرکزی را برافراشته و صدای مظلومیت آذربایجان را به گوش تهران فریاد می‌زند ، و از فداکاری‌هایی که خلق آذربایجان به مشروطه کَرد ، سخن می‌راند.
یا زمانی که بسیاری همانند رضا براهنی “مجبور به قورت دادن زبان مادری” خود در مدارس آن زمان می‌شوند و برای تکلم به آن چه حقارت‌ها و ستم‌هایی که به دوش نمی‌کشند.
از این حیث ۲۱ آذر نهضتی بود رسا و بالغ که فاتحانه به رهبری میر #جعفر_پیشه_وری در پاییز ۱۳۲۴ ظهور می‌کند تا به آمال و آرزوهای مردمانی که سختی‌ها و مشقت‌های فراوانی را پشت سر گذارده بودند ، جامعه عمل بپوشاند.
نهضتی که تحولی به غایت بزرگ در حیات سیاسی و اجتماعی آذربایجان به وجود می‌آورد ؛ هویت و زبانی را که سال‌ها برای ریشه‌کن کردن و نفی آن تلاش کرده بودند ، به رسمیت می‌شناسد و در مواجهه با روشنگران مرتجع در تهران که دائما در روزنامه‌ها و جراید از هیچ‌گونه تخریب و اتهامی علیه حکومت ملی فروگذاری نمی‌کنند ؛ پاسخ می‌دهد که ” آذربایجان اگر بر سر هر مسئله‌ای سازش کند ، هیچگاه سر مسئله سرنوشت ساز زبان سازش نخواهد کرد.”
حکومت ملی در زمینه‌ی اصلاحات نیز نخستین اصلاحات ارضی را در کشور که جنبش چپ در ایران پس از سال‌ها فعالیت توفیقی در آن نیافته بود را به اجرا می‌گذارد.
همچنین برای نخستین بار امکان مشارکت اجتماعی و حق رای برای زنان را فراهم می‌کند ؛ همه‌ی اینها و ده‌ها خدمات ارزنده‌ای که معاندین حکومت و ملت آذربایجان با انکار آن سعی در مکتوم نگاه داشتنش دارند.
اما دریغ که این شکوفایی دیری نمی‌پاید و در آذر سال ۱۳۲۵ طنین آزادی خواهی‌اش در زیر چکمه‌های ارتش شاهنشاهی خاموش می‌شود.
هزاران هزار نفری که به شکل وحشیانه قتل عام شده و حیاتشان به تاراج می‌رود ؛ فداییانی که جهت حراست از آزادی و استقلال به دست آمده تا آخرین نفس مبارزه می‌کنند و منصور وار به آغوش مرگ می‌روند ؛ افسران و آزادیخواهانی که دسته_دسته به جوخه‌‌های اعدام سپرده می‌شوند . . .
آنان حتی به کتاب‌ها نیز رحم نمی‌کنند و جهت تلافی آن یک سال ، بعد از تصرف تبریز ، جنایتی را مرتکب می‌شوند که هنوز هم یادآوری آن دل‌ها را به درد می‌آورد ؛ تمامی کتب و نوشته‌های به زبان تورکی را به آتش می‌کشند تا تاریخ و زبان ملتی را که روزی به آن ارج نهاده شده بود ، برای آیندگان تبدیل به خاکستر کنند.
