گادتب: امروزه تعریف شبانه روز بر اساس قراردادی از ساعت دوازده شب آغاز و تا ساعت دوازده شب دیگر ادامه دارد. این یک قرارداد است و در سنتهای قدیمی چنین تعریفی وجود داشت.
ابوریحان بیرونی هنگام بررسی شبانه روز به نکات دقیقی اشاره کرده است. این دانشمند سده چهارم هجری مینویسد که یک شبانه روز از منظر ترکها و عربها با غروب خورشید آغاز و با سپری کردن شب و روز بعد از آن، تا غروب دوباره خورشید ادامه مییابد. یعنی از منظر آنها یک شبانه روز از عصر امروز تا عصر فرداست و شب مقدم بر روز است و عبارت گئجه-گوندوز و لیلونهار نیز گویای همین تقدم شب بر روز است. شبانه روز از منظر هندیها و رومیها و پارسیان با طلوع خورشید آغاز و بعد از سپری کردن روز و شب بعد از آن، تا طلوع دوباره خورشید ادامه مییابد و روز مقدم بر شب است اما در عبارت شبانه روز هم به دلیل تقلید پارسیان از عرف تورکی و عربی لغت شب بر روز پیشی گرفته است .دلیل ابوریحان برای این طرز تلقی این است که تقویمهای عربی و ترکی قمری بودهاند و یک واحد بیست و چهار ساعته با طلوع هلال و رؤیت ماه هنگام غروب خورشید آغاز و تا طلوع ماهی دیگر ادامه دارد. تقویم هندی و رومی و پارسی شمسی بوده و شبانه روز از یک طلوع خورشید تا طلوعی دیگر تصور شده است. در فرهنگ شفاهی آذربایجان تا همین امروز به ماههای قمری(ماههایی که با گردش ماه تنظیم میشود)، میلت آیی(ماه ملت) و به ماههای شمسی (ماههایی که با خورشید تنظیم میشود)، دؤولت آیی( ماه دولت) گفته میشود.
ترکها تا همین امروز، شب قبل از هر روز را جز آن شبانه روز میدانند و با سپری شدن روز و غروب خورشید حس میکنند که وارد واحد زمانی دیگری شدهاند. شب چهارشنبه آخر سال، هنگام غروب خورشید سهشنبه جشن گرفته میشود و به آن چرشنبه آخشامی میگویند. شب عید یا بایرام آخشامی نیز چنین حکایتی دارد و شب قبل از روز اول بهار است. در اعیاد و وفیات نیز جشن یا عزا از غروب روز قبل آغاز و تا غروب همان روز ادامه دارد و شب آن روز دیگر کسی خود را ملزم به مراعات حرمت آن عید یا وفات نمیداند. مراسم عزاداری برای عزیزان و نیز مراسم عروسی(گلین گتیرمه) نیز تابع همین قانون است و بار اصلی مراسم در شب قبل است و هنگام غروب دیگر همه چیز تمام شده است. امروزه پارسیان نیز به تقلید از ترکها و عربها چنین رفتار میکنند در حالیکه بایستی بر طبق سنت تقویمهای شمسی شبانه روز خود را با طلوع خورشید محاسبه میکردند.
در سنت شفاهی آذربایجان به شب پنجشنبه «جومه آخشامی» به معنی شب جمعه و به شب سهشنبه «چرشنبه آخشامی» یعنی شب چهارشنبه میگویند. در روستاهای آذربایجان نوبتدهی آبیاری از غروب تا غروب است. خصوصا اگر آبیاری با آب چشمهای باشد که بدلیل قلت باید مدتی را در استخری انباشته شود و بعد با باز کردن دریچه استخر با آب پرفشار به آبیاری اقدام شود. در این حالت نوبت آبیاری از غروب شروع میشود و فرد با بستن دریچه سد تا صبح آب را در آن انباشته و صبح با باز کردن دریچه تا موقع غروب به آبیاری مشغول خواهد شد و غروب نوبت آبیاری دیگری فرا میرسد.